Ո՞ւր է անհետացել հայկական պանիրը

Հազիվ էր վարչապետ Տիգրան Սարգսյանը խոսել «հայկական պանիր» ծրագրի գոյության եւ պանրի արտահանման մեծ հեռանկարների մասին, երբ պարենային շուկայում պանրի գները թռիչքաձեւ աճեցին։ Հիմա կարծես թե իրավիճակը փոքր-ինչ կայունացել է, առկա է նույնիսկ պանրի գների ոչ մեծ անկում։ Միջին հաշվով՝ հոկտեմբերին կարող ենք արձանագրել պանրի մոտ 20 տոկոս թանկացում։ Ավելին՝ որոշ խանութներում կարելի է հանդիպել այնպիսի մի հազվագյուտ երեւույթի, ինչպես պանրի իսպառ բացակայությունն է, կամ էլ առաջարկվող տեսականու խիստ սահմանափակ լինելը։ Դա սուպերմարկետներին չի վերաբերում, սակայն կարելի է խոսել ոչ միայն գների թանկացման, այլ նույնիսկ դեֆիցիտի առկայության մասին։

Ազգային վիճակագրությունը փաստում է, որ այս տարվա 8 ամիսների ընթացքում տեղի է ունեցել պանրի արտադրության 2,5 տոկոս անկում։ Սա անկման այն ցուցանիշը չէ, որ կարող է հանգեցնել շուկայական դեֆիցիտի։ Օրինակ՝ կաթի արտադրությունը նվազել է 5,2 տոկոսով, իսկ կաթնաշոռինը՝ 4,1 տոկոսով, սակայն շուկայում ոչ կաթի, ոչ էլ կաթնաշոռի դեֆիցիտ գոյություն չունի։ Առավել հավանական է, որ, իսկապես, տեղի է ունեցել արտահանման աճ, սակայն դրա վերաբերյալ վիճակագրական տվյալներ դեռեւս հրապարակված չեն։

Նկատենք, որ Հայաստանը տարեկան արտադրում է մոտ 17,5 հազար տոննա պանիր, որը լիովին բավարարում է ներքին պահանջարկը։

Արտադրության այս ծավալների պահպանման դեպքում Հայաստանը պանրի արտահանման պոտենցիալ չունի՝ այն կարող է իրականացվել միայն ներքին շուկայի մատակարարումների կրճատման հաշվին։ Հետեւաբար՝ վարչապետի նշած «հայկական պանիր» ծրագիրն իրագործելի է միայն պանրի արտադրության աճի շնորհիվ, սակայն վիճակագրությունը, ընդհակառակը, մատնանշում է պանրի արտադրության անկում։ Ոչ մեծ քանակությամբ պանիր մենք միշտ էլ արտահանել ենք, դա կազմել է մոտ 300-400 տոննա տարեկան, մոտավորապես այդքան էլ ներմուծում ենք։ Սակայն այդ ծավալներն արդյունաբերական նշանակություն չունեն, նման ապրանքաշրջանառությունն իրականացվում է բացառապես այն նպատակով, որ խանութներում տեսականու բազմազանություն լինի։ Միայն այն դեպքում, երբ Հայաստանն սկսի տարեկան 1000 տոննայից ավելի պանիր արտահանել, կարելի է լրջորեն խոսել ոլորտի արտահանման հաջողությունների մասին։ Սա իհարկե պանրի միջազգային շուկայում հեղափոխություն չի ստեղծի՝ միայն Շվեյցարիան տարեկան մոտ 100 հազար տոննա պանիր է արտահանում։

Ըստ հայ պանրագործների ներկայացրած բացատրությունների՝ պանիրը վերջին շրջանում թանկացել է կաթի գնման գնի բարձրացման հետեւանքով։ Նախկինում կաթը մթերում էին լիտրը 105 դրամով, ներկայում՝ 145 դրամով։ Այս գործոնի դերն, իհարկե, չի կարելի անտեսել։ Սակայն այդ դեպքում անհասկանալի է մնում, թե ինչո՞ւ այդ նույն ժամանակ չեն թանկացել մյուս կաթնամթերքները եւս, չէ՞ որ, տրամաբանորեն, կաթի թանկացումը պետք է կաթնամթերքի բոլոր տեսակների վրա ազդեր։ Սակայն այս առումով էական փոփոխություններ չկան՝ թանկացել է միայն պանիրը։ Ուստի պանրի շուկայի գործընթացների իրական գնահատականները դեռեւս առջեւում են։

Սամվել Ավագյան

NEWS.am