Հանրային խորհուրդը հայտնում է, բայց չի պարտադրում իր կարծիքը

Սեպտեմբերի 7-ին Հանրային խորհրդի փոքր խորհրդի նիստում քննարկվեցին օգոստոսին կնքված հայ–ռուսական պայմանագրի, Ախթամարի Սուրբ Խաչ եկեղեցում կայանալիք պատարագին մասնակցելու, ավագ և հանրակրթական դպրոցների, ինչպես նաև «Դիլիջան» միջազգային դպրոցի, գյուղմթերումների և Երևանի տարբեր վայրերում կատարվելիք կառուցապատման վերաբերյալ հարցերը:

Հայ–ռուսական պայմանագրի հարցը շարունակում է մնալ հասարակության բուռն քննարկումների շրջանակում: Դրա վերաբերյալ նիստի ընթացքում հիմնականում հանդես եկավ քաղաքագետ Ռուբեն Սաֆրաստյանը:

Ըստ նրա` Հայաստանը դաշնակցային հարաբերություններ է հաստատել Ռուսաստանի հետ դեռևս 90-ականներից, և այդ հարաբերությունները վերջին համաձայնագրերի հիման վրա բարձրացել են  սկզբունքային նոր մակարդակի վրա:

«Ձևավորվել է ռազմաստրատեգիական նոր մակարդակ, որը մեզ հնարավորություն կտա շատ ավելի վստահ զգալու արտաքին  քաղաքականություն իրականացնելիս և Ադրբեջանի հետ վարվող բանակցային գործընթացում»,- նշեց Սաֆրաստյանը` նաև համոզմունք հայտնելով, թե այս պայմանագրով մենք ապահովագրում ենք մեզ Ադրբեջանի կողմից վերջին շրջանում հնչող ռազմատենչ հայտարարությունների առումով:

Ներկաներից մեկի այն հարցին, թե եթե Լեռնային Ղարաբաղի վրա հարձակում լինի, ապա ի՞նչ նշանակություն կունենա այդ պայմանագիրը, Սաֆրաստյանը պատասխանեց. «Համաձայնագրերում խոսք կա միայն Հայաստանի Հանրապետության մասին»: Այլ կերպ ասած, ռուսական ռազմաբազաները որևէ նշանակություն չունեն և չեն կարող ունենալ ԼԵռնային Ղարաբաղի պաշտպանության գործում:

Ակադեմիկոս Աթոյանը, դրական համարելով հայ-ռուսական համաձայնագրերը, միաժամանակ շեշտեց, որ համաձայն չէ այն կարծիքին, թե դրանով ավելացել են Հայաստանի ազգային անվտանգության երաշխիքները: «Այն որևէ նոր բան չի տվել Հայաստանին,- ասաց Աթոյանը` մեջբերելով հայ-ռուսական համաձայնագրերի վերաբերյալ Լավրովի արած մեկնաբանությունը, ըստ որի` այդ համաձայնագրերում որևէ նոր բան չկա, բացի ժամկետները երկարաձգելուց: – Մինչդեռ, մեր արտգործնախարարը, մեկնաբանելով համաձայնագրերը, ասում է, թե այժմ մենք ավելի ապահով ու պաշտպանված ենք»: Աթոյանը կարծում է, որ մենք` հայերս, չպետք է ոգևորվենք ու մտածենք, թե որևէ մեկը կարող է գալ ու հենց այնպես մեզ պաշտպանել:

Սաֆրաստյանին ևս մեկ հարց տրվեց, թե ինչպե՞ս է Ռուսաստանի նախագահը Հավաքական անվտանգության երկրների կազմից դուրս գտնվող մի երկրի` Ադրբեջանին, անվանում ստրատեգիական գործընկեր: Ըստ Սաֆրաստյանի` Ռուսաստանի և  Ադրբեջանի միջև չկա որևէ պայմանագիր, չկա նաև ռազմաբազա` պաշտպանելու Ադրբեջանի սահմանները, ինչը կա Հայաստանի և Ռուսաստանի միջև, ուստի  հայտարարությունը ոչ մի պարտավորություն ու երաշխիք չի կարող լինել:

Սաֆրաստյանը հայտնեց հանձնաժողովի տեսակետը` թե այս համաձայնագրերը դրական են և նպաստում են մեր արտաքին քաղաքականության ավելի հստակ վարմանը: «Մեր հասարակությունն ու քաղաքական ուժերը ճիշտ կողմնորոշվեցին` դրական համարելով այս համաձայնագրերը»,- ասաց Սաֆրաստյանը:

Հանրային խորհրդի նախագահ Վազգեն Մանուկյանն առաջարկեց այս հարցն առանձին խորհրդի նիստում կրկին քննարկել և տալ համապատասխան գնահատական: Առաջարկ եղավ նաև քննարկմանը հրավիրել արտգործնախարար Նալբանդյանին և առանձին մասնագետների: Այսպիսով, այս հարցի վերաբերյալ առանձին տեսակետով Հանրային խորհուրդը հանդես կգա ավելի ուշ:

Օրակարգի երկրորդ թեման` Ախթամարի Սուրբ Խաչ եկեղեցում սեպտեմբերի 19-ին կայանալիք պատարագին մասնակցելու հարցը`

գնալ, թե չգնալ Ախթամար, նույնպես բուռն քննարկումների տեղիք տվեց:

Սաֆրաստյանի կարծիքով` Հանրային խորհրդի պատմական-ազգային արժեքների, հուշարձանների պահպանության, պատկանելության և օգտագործման ենթահանձնաժողովն օրեր առաջ հայտնել է իր կարծիքը Ախթամարի Սուրբ Խաչ եկեղեցու կայանալիք պատարագին մասնակցել-չմասնակցելու հարցի վերաբերյալ, ինչը լրատվամիջոցները ներկայացրել են իբրև հանրային խորհրդի կարծիք: Չնայած դա միայն ենթահանձնաժողովի տեսակետն էր,  Հանրային խորհրդի անդամները վերահաստատեցին այն` կողմ լինելով չմասնակցելու և միջոցառումը բոյկոտելու տարբերակին:

Սաֆրաստյանը նշեց, որ հայերի համար վիրավորական է ներկա լինել մի պատարագի, որը պետք է մատուցվի մի եկեղեցում, որը պաշտոնապես հռչակված է թանգարան, և որտեղ քննարկվում է խաչը դնել-չդնելու հարցը: Նա նաև հիշեցրեց, որ դեռևս մեկ տարի առաջ էր կանխատեսել, որ խաչը չի տեղադրվի, քանի որ, ըստ նրա, թուրքական իշխող կուսակցությունը, լինելով ծայրահեղ իսլամական, դա թույլ չի տա:

Հնչեց նաև տեղեկություն, թե Պոլսի պատրիարքարանում էլ են սկսվել լուրջ քննարկումներ. այնպես որ, շատ հնարավոր է, որ Պոլսի պատրիարքարանը հրաժարվի պատարագը վարելուց:

Ներկաներից մեկը հայտնեց, որ Հայ առաքելական եկեղեցին ժամանակ է տվել  Թուրքիայի կառավարությանը` պայման դնելով, թե՝ եթե խաչը տեղադրվի, իրենք պատարագին կմասնակցեն, հակառակ դեպքում` ոչ:

Հանրային խորհրդի նախագահի կարծիքով, իրենց տեսակետը կարող է որևէ  կապ չունենալ եկեղեցու տեսակետի հետ. «Սա քաղաքական հարց է, և կարևոր չէ` խաչը դրվելու՞ է, թե՞ ոչ»,- ասաց Մանուկյանը` Թուրքիայի կառավարության կողմից կազմակերպված միջոցառումը համարելով «բլեֆ»:

Կարինե Դանիելյանի կարծիքով` շատ կարևոր է, որ բոյկոտն ու դրա պատճառները լուսաբանվեն արտասահմանյան լրատվամիջոցների կողմից, որպեսզի միջազգային հանրությունը իմանա ճշմարտությունը. «Այլապես թուրքերը կարող են այնպես դասավորել, որ ոչ ոք չնկատի այդ բոյկոտը: Նրանք այնպես կներկայացնեն, թե տեսեք` մենք ինչքան լավն ենք, այսքան բան արեցինք, իսկ հայերն այդպես էլ չհասկացան ու չեկան…»:

Վազգեն Մանուկյանը կողմ չէ այդ տեսակետին` կարծելով, որ Հանրային խորհրդի գործառույթը միջազգային հանրության շրջանում քարոզչություն իրականացնելը չէ, նրա կարծիքով, նաև սխալ է արգելել ազատ քաղաքացուն մասնակցել այդ միջոցառմանը: Փոխարենը նա առաջարկեց բավարարվել միայն Հանրային խորհրդի տեսակետն արտահայտելով. այն է` չմասնակցել թուրքական «բլեֆին»:

Օրակարգի հաջորդ հարցը վերաբերում էր ավագ և հանրակրթական դպրոցներին, ինչպես նաև «Դիլիջան» միջազգային դպրոցի կողմից հանրային խորհրդին ուղղված բաց նամակին:

Անդրադառնալով ավագ դպրոցների խնդրին` Հանրային խորհրդի նախագահը հիշեցրեց այն մտահոգությունները, որոնք առկա էին, սակայն առաջարկեց մի քանի ամիս սպասել և հետո գնահատականներ տալ. «Ավագ դպրոցների մոդելն արդեն գործում է, և մենք մեր կարծիքը պետք է հայտնեինք մինչև այդ գործընթացի սկսվելը,- ասաց նա,- իսկ այժմ մեզ մնում է միայն ուսումնասիրություններ կատարել. հինգ-վեց ամիս անց մենք նոր կհասկանանք` մեր մտահոգությունները տեղի՞ն էին, թե՞ ոչ»:

Վ. Մանուկյանը նաև հայտնեց, որ առաջիկա երեք ամիսների ընթացքում Հանրային խորհուրդը պետք է հանդես գա  կրթական համակարգի վերաբերյալ մեծածավալ ծրագրով:

Ինչ վերաբերում է «Դիլիջան» միջազգային դպրոցի կողմից Հանրային խորհրդին ուղղված բաց նամակին, խորհրդի նախագահն ասաց, որ նամակում շատ ու շատ քաղաքական, ազգային հարցեր կան, որոնց արժեր պատասխանել, միաժամանակ նշեց, որ Հանրային խորհուրդը «Լեզվի մասին» օրենքում փոփոխություններ կատարելու հարցի վերաբերյալ իր կարծիքն արդեն հայտնել է. «Այդ նամակը մեզ ուղղելը, կարծում եմ, ճիշտ չէ: Այնպիսի տպավորություն է, թե Հանրային խորհուրդն է որոշում այդ հարցը և խոչընդոտում իրենց նախագծի իրականացումը»,- ասաց Մանուկյանը` հիշեցնելով, որ օրենքի նախագիծը Ազգային ժողովի տնօրինության տակ է, որն էլ պետք է որոշի` ընդունել կամ չընդունել այն:

Հանրային խորհրդի անդամ  Արմեն Տեր-Տաճատյանի կարծիքով` իրենք չպետք է երկխոսության մեջ մտնեն նամակի հեղինակների հետ և պատասխան նամակ հրապարակեն: «Վատ հայերենով գրված նամակով՝ վատ խոսել հայերենի մասին».- այսպես բնութագրեց Տեր-Տաճատյանը «Դիլիջան» միջազգային դպրոցի հոգաբարձուների խորհրդի անունից գրված բաց նամակը:

Վազգեն Մանուկյանի կարծիքով` այս հարցի շուրջ պտտվող բոլոր խոսակցություններից մարդկանց ուշադրությունը շեղել են բուն խնդրից. «Պարզվում է, որ մեր գլխավոր կրթական խնդիրն այն է, որ մաթեմատիկան անգլերեն չեն անցնում, թե չէ՝ «լոխ լավ կլիներ»:

Այնուամենայնիվ, «Դիլիջան» միջազգային դպրոցի ստեղծման մեջ, Հանրային խորհրդի նախագահի կարծիքով, դրական շատ գործոններ կան: Մատնանշելով «Մենք դեմ ենք օտարալեզու դպրոցների վերաբացմանը» նախաձեռնող խմբի պատասխան նամակը, նա ասաց, որ այնտեղ շատ բարձր մակարդակով ներկայացված են այն ծրագրերն ու մեթոդները, թե ինչպես կարելի է այդ դպրոցը համապատասխանեցնել մեր օրենքներին և ազգային շահերին, որպեսզի այն շատ ավելի հարուստ ու օգտակար լինի:

Կարինե Դանիելյանը, անդրադառնալով «Մենք դեմ ենք օտարալեզու դպրոցների վերաբացմանը» նախաձեռնող խմբի գործունեությանը, նշեց, որ շարժմանը դրական գնահատական են տվել հենց ռուսական մամուլում: Մի լրագրող գրել է. «Միշտ նկատել եմ, որ հայերի մեջ բացակայում է պետականության բնազդը, սակայն վերջին զարգացումները հնարավորություն են տալիս նշելու, որ հայերի մեջ այդ բնազդը ձևավորվում է…»:

Խոսրով Հարությունյանը, անդրադառնալով Հայաստանի կրթության որակին, ասաց, որ լեզվաիմացության մակարդակը Հայաստանում «երկու ոտքով կաղում է»: Նա, «օտարալեզու դպրոցներ» անվանմանը համաձայն չլինելով և այն զուտ պայմանական օգտագործելով, ասաց, որ այդ դպրոցները Հայաստանի կրթական ոլորտում շատ դրական փոփոխություններ կարող են բերել: Խոսրով Հարությունյանը ոչ միայն բացասական չի համարում նոր, արտասահմանյան կրթական համակարգի մեթոդոլոգիաները Հայաստանում կիրառելը, այլև դա համարում է անհրաժեշտություն: «Իմ կարծիքով, այդ դպրոցների մուտքը Հայաստան կարող է կրթական ոլորտում նոր մտածելակերպի, նոր վերաբերմունքի հնարավորություն ստեղծել»:

Վազգեն Մանուկյանը համամիտ չլինելով հնչած կարծիքին` հակադարձեց` ասելով, թե օտարերկրյա մեթոդոլոգիաները Հայաստան բերելու փոխարեն կարելի է պարզապես դրանք ուսումնասիրել և որոշ բաներ կիրառել. «Մեր կրթական համակարգը կաղում է ոչ թե օտար լեզուների իմացությունից, այլ մաթեմատիկայի, պատմության, հայոց  լեզվի իմացությունից»,- ասաց Մանուկյանը,- ուստի, կրթական որակի ցածր մակարդակը համարում ենք մեր գործունեության գերակա խնդիրներից մեկը:

Արշակ Սադոյանն էլ վրդովված հայտնեց, որ հեռուստատեսությամբ կարծիք է հնչում, թե կարիք չկա համացանցը հայերեն թարգմանել, դրա փոխարեն կարելի է օտար լեզուներ սովորել, մինչդեռ աշխարհի շատ ու շատ երկրներ վաղուց արդեն համացանցի լեզուն թարգմանել են ազգային լեզվով:

Ակադեմիկոս Բաբկեն Հարությունյանի խոսքով` Հայաստանում կարող են բացվել հարյուրավոր թեքումով դպրոցներ, սակայն դա չպետք է արվի հայերենի հաշվին, կարող են ներմուծվել արտասահմանյան մեթոդոլոգիաներ, բայց կրկին` ոչ հայոց լեզվի հաշվին:

Վազգեն Մանուկյանն ասաց, որ վերջերս, հանդիպելով մի նշանավոր թուրքի, որը տարիներ շարունակ եղել է նախագահների խորհրդական և  հայտնի գործարար է, հարցրել է, թե նա ի՞նչ կրթություն է ստացել: Թուրքը պատասխանել է` ֆրանսիական, միաժամանակ նշելով, որ թուրքերենից կաղում է: Այնուհետև Մանուկյանը հետաքրքրվել է, թե Թուրքիայի էլիտան որտե՞ղ է կրթության տալիս իր երեխաներին: Պատասխանը եղել է հետևյալը. «Միայն թուրքական դպրոցներում»: Մինչդեռ Մանուկյանը համոզված է, որ Հայաստանում օտարալեզու դպրոցներ բացվելու դեպքում հակառակը կլինի:

Քննարկման վերջում որոշվեց «Դիլիջան» միջազգային դպրոցի նամակին պատասխանել զուտ քաղաքավարությունից ելնելով` նամակում չանդրադառնալով ոչ մի բովանդակային հարցի: