«ՍԱՐՍԱՓԵԼԻ Է, ԵՐԲ ՏԵՍՆՈՒՄ ԵՄ` ԱՐՎԵՍՏԸ ՄԱՀԱՆՈՒՄ Է. ՄԻՆԱՍՆԵՐ Է՛Լ ՉՈՒՆԵՆՔ»,-ասում է նկարիչ ԳՐԻԳՈՐ ԳՐԻԳՈՐՅԱՆԸ

Նկարիչ Գրիգոր Գրիգորյանն ասում է, որ հայ մարդը  հետզհետե կորցնում է իր դեմքը, քանի որ իշխանությունները ստիպում են մարդկանց ապրել, մեղմ ասած, իներցիայի ուժով: Բնության օրենքն է՝ մարդը սնվելուց հետո է միայն մտածում գրականության, նկարչության, կրթության, գիտության մասին: Նկարչի դիտարկմամբ՝ Հայաստանում միտումնավոր ոչնչացվում է մարդու միտքը:

– Նկարչությունն ամենալուռ արվեստն է: Արվեստներից ամենալռակյացը, բայց միաժամանակ կարող եմ վստահաբար շեշտել՝ ամենաշատախոսն է: Իմ նկարչության մեջ դրված խնդիրներն առարկայից բարձր են: Մենք ապրում ենք առարկայամոլության դարաշրջանում: Ցանկացած մարդու կարող են առարկայի հետ փոխանակել:

Առարկայամոլության այս ժամանակաշրջանում ես ուզում եմ առարկայից վեր կանգնել, դրա համար էլ նկարներս չեզոքացնում են առարկայի, նյութականի խնդիրը, որպես կանոն, առաջ քաշելով հոգևոր թեմատիկան: Ինչպես հոգուս, այնպես էլ նկարներիս մեջ կա այն կետը, որտեղ լուսավոր է: Դիտողը հաճախ այդ տարածքին մոտենալու քաջություն ունենում է: Ես չեմ կարող ինձ երջանիկ չզգալ, որովհետև այն գործին, որով զբաղվում եմ, ես հավատում եմ: Նկարչությունն ինձ փրկում է: Ես կանգնում եմ կտավի առաջ՝ հասկանալով, որ վերացնում եմ բոլոր մարդկային օրենքները, և գալիս են աստվածային օրենքները:

– Մեր երկրում նկարիչները մի տեսակ կարծես փակված են իրենք իրենց մեջ, ինչո՞ւ: Մի՞թե կերպարվեստի ոլորտում խնդիրներ չկան:

– Կարծում եմ՝ մեր երկրում իրավիճակը լուրջ արվեստագետների համար հասել է ռեքվիեմի: Չեմ հասկանում, որքա՞ն կարող են սպանդ անել: Մեկ արվեստագետը կարող է ամբողջ աշխարհը հեղաշրջել, ապացույցը, օրինակ` Շառլ Ազնավուրն է: Ստացվում է, որ մի արվեստագետը կարող է, հնարավորություն ունի պահելու ամբողջ Հայաստանի հեղինակությունը, մշակութային հեղինակությունը: Իսկ մարդիկ քաղաքակիրթ ժողովուրդների հեղինակությունը չափում են մշակույթով:

Գիտես, անընդհատ ցավ եմ ապրում, որ  մեր երկրից դուրս անընդհատ աղբի ցուցադրում է: Չգիտեմ, իրենք չե՞ն հասկանում, որ չի կարելի աշխարհին աղբով ներկայանալ:

Լուրջ արվեստագետը ծանր է ոսկու նման, որը միշտ ջրի հատակում է լինում, իսկ այն կեղտը, որը ջրի մակերեսին է, մատուցվում է աշխարհին:

Օրինակ՝ շախմատի սկզբունքն ինչպե՞ս է. բոլոր ֆիգուրներն ունեն իրենց տեղը, և երբ քարերը տեղաշարժում ես, խաղը փոխվում է: Հիմա մեզ մոտ բոլոր ֆիգուրները խառնված են, քարերն իրենց տեղում չեն, արդյունքում՝ խաղը փոխվել է: Կա՛մ պիտի կարողանաս խաղի նոր կանոնների հետ հաշտվել, կա՛մ դատապարտված ես խաղալու խաղից դուրս:

– Օրինակ՝ Խորհրդային Միության ժամանակահատվածում նկարիչները վատ չէին ապրում: Պետությունը նկարչին պատվեր էր տալիս, ու լավ էլ վճարում էր: Հիմա մենք անկախ Հայաստանում ենք: Ըստ ձեզ, պետությունն արվեստագետին ինչպե՞ս պետք է պահի:

– Ես ապրում եմ ստերի վրա կառուցված, հորինված մի  տեղ: Այստեղ մարդիկ ոչ մեկին չեն հավատում: Շատ ծանր բան է, երբ դու քո երկրի վերնախավի խոսքերին չես կարող հավատալ: Մենք երկրաշարժի վրա նստած մի տարերային երկրում ենք ապրում, որտեղ ամեն վայրկյան հրաբուխի ենք սպասում: Տեսեք մեր պետական ապարատի կառուցվածքը. գերատեսչությունները՝ իրենց բաժիններով, ներկայացնում են ոչ թե մասնագետները, այլ սրա-նրա ծանոթները, ծանոթի ծանոթները:

Արվեստում այսպես է. ինչքան ինքդ քեզ քննադատում ես, այնքան մաքրվում ու առաջ ես շարժվում: Նարեկացին ամենավառ օրինակն է` ինքնաքննադատությամբ մաքրվելու, նոր ճանապարհ բացելու իմաստով: Հայաստանյան վերնախավում շատերն իրենք իրենց հարց պիտի տան՝ արդյոք ես իմ տեղո՞ւմ եմ:

Ինքնաքննադատությունը զսպանակի նման է. որքան սեղմվում ես, հետ ես քաշվում, այնքան ավելի մեծ թռիչքով ես առաջ գնում:

Նկարչին այսօր պետությունը չի գնահատում: Չի գնահատում լավ նկարչին: Միության անդամների համար գուցե պատկերը մի քիչ այլ է, նրանց համար գուցե շատ դռներ են բացվում, բայց ես ինձ չեմ կարող համարել Հայաստանի Հանրապետության լիիրավ քաղաքացի: Ես ներքուստ հեղափոխական եմ, ապաքաղաքական կողմնորոշում ունեմ ու ապրում եմ` իմ նկարները վաճառելով: Նկարներս գնում են  մեծ մասամբ արտասահմանում, որտեղ էլ հիմնականում անցնում են կյանքիս տարիները:

– Մամուլի ուշադրության կենտրոնում էր Փանոս Թերլեմեզյանի անվան դպրոցը: Լրատվամիջոցներին հետաքրքրում էր՝ դա ԱԺ նախկին պատգամավոր Ալվարդ Պետրոսյանի սեփականությո՞ւնն է, թե՝ չէ: Չէ՞ որ տասնյակ տարիներ այս դպրոցը մի ընտանիք է ղեկավարում:

– Քիչ մարդկանց եմ ես կյանքում հարգում, Ալվարդ Պետրոսյանն այդ շարքում է: Նա գրագետ ու կիրթ կին է, որ զարմացնում է իր հրապարակախոսությամբ: Նրա գրիչն ինձ դուր է գալիս: Ես ընդհանրապես կարծում եմ, որ արվեստագետը, եթե ունի հնարավորություններ, պետք է լավ ապրի: Դա հնարավորություն կտա լավ ստեղծագործություններ ծնելու:

Այո՛, վերջին շրջանում ես էլ եմ շատ հոդվածներ կարդացել Ալվարդ Պետրոսյանի մասին. դրանք, անկեղծ ասած, ինձ զայրացրել են: Ես ավելի երջանիկ եմ, որ այդ հաստատությունը մի ընտանիքի ձեռքում է ու չի փչացել, իր նշաձողը երբեք չի իջեցրել, ու որ ամենակարևորն է՝ լավ կադրեր է տալիս:

Կարծում եմ՝ ավելի խրախուսելի է այս տարբերակը, քան բազմաթիվ բիզնեսներ ունենալը: Չէ՞ որ այս երկրում շատ ավելի այլ բաներ էլ են կատարվում, և այդ կատարողները միշտ անպատժելի են մնում:

– Պրն Գրիգորյան, դուք կարծում եք, որ մշակույթի նախարարության կամ Նկարիչների միության ներկայացուցիչների կողմից հաստատված մշակութային արժեքնե՞րն են ներկայացվում միջազգային տարբեր հարթակներում:

– Բառերին պետք չէ խաբնվել, բառերը տվյալ դեպքում ոչինչ են: Ոչինչն է ներկայացնում Հայաստանը: Ի՞նչ է ներկայացնում մեր մշակույթի նախարարը: Ի վերջո, պետական պաշտոն վարելը նույնպես մշակույթ է, չէ՞: Կարծում եմ՝ պետությունը պարտավոր է յուրաքանչյուր արժեքավոր անհատին պահպանել: Իսկական արվեստագետին չեն կարող ստրկացնել: Այսօր մենք աշխարհին որբացած ենք ներկայանում՝ ունենալով իրոք մշակութային նախանձելի ժառանգություն: Դաժան բան եմ ասում. սարսափելի է, երբ առավոտյան արթնանում ես ու տեսնում, որ արվեստը գնալով օր օրի մահանում է: Մենք է՛լ Մինասներ ու Սարյաններ չունենք: Չունենք, որովհետև չենք ուզում ունենալ:

– Ասացիք ապաքաղաքական մարդ եք, բայց ինչպես բոլորիս, կարծում եմ՝ ձեզ ևս հետաքրքրում են քաղաքական ներկա զարգացումները: Օրինակ՝ ինչպե՞ս եք վերաբերվում Սերժ Սարգսյանի և Րաֆֆի Հովհաննիսյանի հնարավոր երկխոսությանը…

– Այո՛, ապաքաղաքական մարդ եմ, ու քաղաքագետ էլ չեմ, որ կարողանամ մի կարգին վերլուծել: Ես կարծում եմ, որ նրանց երկխոսությունը պետք է կայանա: Ես միշտ էլ տարբեր հարցերում կողմ եմ զրուցելուն և հասկացված լինելուն: Երկխոսությունը կուլտուրա է, եթե մարդիկ կարողանում են խոսել, ուրեմն կուլտուրական մարդիկ են: Ես երկրի նախագահ Սերժ Սարգսյանին ամենևին չեմ պաշտում, բայց այն մարդկանցից էլ չեմ, որ ատեմ կամ էլ հայհոյեմ նրան: Եթե նա է երկրի թագավորը, ես պետք է հարգեմ նրան: Րաֆֆին ուրիշ կերպ է տեսնում իր կյանքը, նա ուզում է տեսնել Հայաստան, որը փոփոխված կլինի: Մյուս կողմից էլ՝ մարդիկ, որոնք ենթագիտակցորեն նման ցանկություն ունեն, պատրաստ չեն որևէ բանակցությունների, դա նրանց համար դավաճանությանը հավասարազոր մի բան է: Բայց այդ բանակցություններն անխուսափելի են, պետք է բանակցես, Հիտլերն ու Ստալինն էին բանակցում, իհարկե, ոչ ուղիղ ձևաչափով:

– Եվ վերջին հարցը. արդեն ապաքաղաքական: Իբրև սովորական քաղաքացի` հետևո՞ւմ եք մեր տեղական լրատվամիջոցների աշխատանքներին, օրինակ՝ հեռուստատեսության, ռադիոյի...

– Չեմ հետևում, որովհետև ցանկանում եմ խնայել նյարդերս: Կա՛մ ցածրորակ սերիալներ են, կա՛մ էլ կրկնօրինակված շինծու, վատ պատրաստված շոուներ: Լրատվական ծրագրերի մասին ավելի լավ է` չխոսեմ:

Մեր հեռուստատեսությունը ոչ թե կրթում, այլ կռտում է մարդկանց: Ինձ մի քանի անգամ հրավիրել են մասնակցելու հեռուստահաղորդումների, բայց ամեն անգամ

մերժել եմ: Ընդամենը մի անգամ եմ գնացել խոսելու արվեստի արժեքից, բայց խոսակցությունը վերածվեց թեթևագույն մի երկխոսության: Հաղորդավարները տեղեկացված չեն, զարմանալի է, որ նույն հաղորդավարը կարող է հարցազրույց վարել սպորտսմենի, պատմաբանի, նկարչի և քաղաքական գործչի հետ: Հաղորդավարը պետք է իր վարած թեմայի գիտակը լինի, խորքային հարցադրումներ անի, մոտեցումը մակերեսային է:

Հարցազրույցը վարեց

Միքայել ԱՀԱՐՈՆՅԱՆԸ