Հայաստանը որպես կինեմատոգրաֆիկ երկիր հաստատվել է աշխարհի քարտեզի վրա

Հարցազրույց «Ոսկե ծիրան» միջազգային կինոփառատոնի  գլխավոր տնօրեն Հարություն Խաչատրյանի հետ:

– «Ոսկե ծիրանի»  համար այս տարին հոբելյանական է. 10-րդ «Ոսկե ծիրանն»  ինչո՞վ կտարբերվի նախորդներից

– Շատ բան չեմ կարող ասել 10-րդ «Ոսկե ծիրանի» մասին, քանի որ բոլոր հարցերը լուծվում կամ հաստատվում են մայիսի վերջին: Ինչ խոսք, նախապատրաստական աշխատանքներ ընթանում  են, որ աշխարհի լավագույն լրատվամիջոցները գան ու լուսաբանեն այն: Շատ ենք ուզում, որ Հայաստանի մասին մեկ անգամ ևս խոսվի աշխարհով մեկ` որպես մշակութային լուրջ  կենտրոնի, որը զբաղվում է կինոարվեստը տարածելով:

Կինոարվեստն ինքնանպատակ չէ, կարևոր բաներից մեկը Հայաստանն աշխարհին ցուցադրելն է`  և՛ արվեստի գործերը, և՛ ապրելաձևը, և՛ կենցաղը: Կարծում եմ, որ այդ ամենն աշխարհի համար հետաքրքիր է և կգրավի մարդկանց:

Այս 10 տարիներին ինչքան մարդիկ եկել են, սիրահարվել են Հայաստանին, դարձել են Հայաստանի  դեսպաններն   աշխարհով մեկ: Եթե ամեն մի գնացածի ֆեյսբուքյան էջը նայեք կամ նրանց գրած հոդվածները, հարցազրույցները, կտեսնեք, թե Հայաստանի մասին ինչքան ջերմ խոսքեր, նվիրվածություն, հետ վերադառնալու ցանկություն կա:

Ամեն մեկը նոր ֆիլմ ունենալու դեպքում Կաննից ու Վենետիկից հետո միանգամից ցանկություն է հայտնում գալ Հայաստան, քանի որ գիտեն, որ իրենց հեղինակային կինոն գնահատվելու է Հայաստանում:

Որոշել ենք, ինչպես ամեն տարի ենք անում, բերել  աշխարհի ճանաչված ֆիլմերը,  Կաննի, Վենետիկի, Բեռլինի կինոփառատոների լավագույն ֆիլմերը, որոնք մրցանակներ են ստացել, և ցուցադրել հայ հանդիսատեսին: Սրանք ֆիլմեր են, որոնք հանդիսատեսն այլ  դեպքում չէր տեսնի. հեռուստատեսությունը ցույց չի տալիս, էկրաններին չեն գալիս, իսկ մենք կարծում ենք,  որ այդ ֆիլմերի մասին  հանդիսատեսը և՛ ինֆորմացիա պիտի ունենա, և՛ տեսնի, և՛ հասկանա` աշխարհում ինչ է կատարվում, կինոն ինչ ուղղությամբ է զարգանում, ինչն են գնահատում:

Այս տարի կաշխատենք, որ Հայաստան գան նախորդ տարիներին մրցանակներ ստացած անձինք, ցանկանում ենք  նաև բերել նոր մարդկանց, որոնք երբևէ չեն մասնակցել մեր փառատոնին, բայց ճանաչված անուններ են` ռեժիսորներ, արտիստներ:

Արդեն մի գաղտնիքը բացվել է. 10-րդ հոբելյանական հանձնաժողովի նախագահը Շառլ  Ազնավուրն է լինելու, և Ազնավուրի հրապարակում նրա անվամբ աստղ պետք է բացվի, ինչպես ժամանակին   Բեկնազարյանի, Փարաջանովի, Մամուլյանի աստղերը:

Աշխատում ենք, որ տեխնիկական միջոցներն ավելի բարձր մակարդակով լինեն: Մենք ինքներս կինոթատրոն չունենք, վարձում ենք կինոթատրոնները և դահլիճները: Հրավիրել ենք գերմանացի լավագույն ինժեներներին, նրանք այժմ ստուգում են բոլոր տեղերը, որտեղ որ ֆիլմեր պիտի ցուցադրվեն: Կաշխատենք, որ մեր ջանքերով  ամառային կինոդահլիճում ցուցադրություն լինի, բացօթյա ցուցադրություններ լինեն, ամեն տարվա պես համերգներն Ազնավուրի հրապարակում պիտի շարունակվեն: Ճոխ բացում ու փակում պիտի արվի:

–Պարոն Խաչատրյան, ո՞րն եք համարում փառատոնի ամենամեծ ձեռքբերումը 10 տարիների ընթացքում:

– Փառատոնի ամենամեծ ձեռքբերումները  մի քանիսն են: Առաջինը   Հայաստանը որպես կինեմատոգրաֆիկ երկիր աշխարհի քարտեզի վրա հաստատվելն է, այն էլ` հեղինակային կինոյի: Այդ հասցեն վերջնականապես հաստատվել է: Օրինակ`  անցած տարի Կաննի կինոփառատոնի կայքում աշխարհի լավագույն 10 կինոփառատոների շարքում «Ոսկե Ծիրանը»  7-րդ տեղում էր:

Երկրորդ`  երբ սկսվեց փառատոնը, գրեթե չկային ռեժիսորներ: Երիտասարդների մեջ, որոնք մեծացել ու  տասնյակ տարիներ ապրել էին առանց կինոֆիլմերի` նայելով երկրորդական, երրորդական որակի վատ ֆիլմեր, հետաքրքրություն  արթնացավ դեպի կինոն: Բացվեց դպրոց, վարպետության դասեր անցկացվեցին: Եվ այսօր  ունենք  երիտասարդների մի լավ սերունդ, որոնք արդեն  լավ կամ վատ նկարում են ֆիլմ, մասնակցում կինոյի համաշխարհային պրոցեսներին, սովորել են ֆոնդերից փող ստանալու ձևերը, սովորել են իրենց ֆիլմերը ներկայացնել միջազգային մրցույթների:

Եվ երրորդ` դաստիարակվեց հանդիսատես: Տարիներ առաջ Հայաստանում այդ լավ հանդիսատեսը կար,  որը միշտ սպասում էր աշխարհի լավագույն ֆիլմերին: Բայց  դա վերացել էր: Առաջին տարին ամեն դահլիճում 4-5 կամ 10 մարդ  էր նստած,  այսօր 50-60 հազար  հանդիսատես մասնակցում է տարբեր միջոցառումների և ֆիլմերի ցուցադրությունների: Այսինքն`  մի այնպիսի հետաքրքիր հանդիսատես է առաջացել, որ ամեն տարի սպասում է այս մեկ շաբաթին, որպեսզի իր հետաքրքրություններին հագուրդ տա:

Այդ երեք կարևոր ձեռքբերումներն են, որ ամեն երկրի համար  հպարտանալու արժեքներ են:

– Մի փոքր խոսեցիք այդ մասին, բայց կմանրամասնե՞ք` ինչ համբավ և տեղ  ունի «Ոսկե ծիրանը» միջազգային հեղինակավոր կինոփառատոների շարքում:

– Չկան այդպիսի աստիճաններ, որ 10-րդ կամ 20-րդ տեղը զբաղեցնենք, սա սպորտ չէ: Կան 5-6 մեծագույն, Ա կարգի փառատոներ, որոնք  շատ մեծ,  հարուստ երկրների իրավունքներն են, որոնք  ունեն մեծ շուկա:  Ամեն փառատոնի  ժամանակ ծախսվում է   10-100 մլն եվրո: Եվ կան մնացած փառատոները: Կարևորությունը մարդկանց գնահատականներն են: Ինչո՞վ է գնահատվում փառատոնը. ովքե՞ր են  մասնակցում փառատոնին, ինչպիսի՞ ֆիլմեր են ցուցադրվում փառատոնի ժամանակ և հանդիսատեսը գո՞հ է  ծրագրից. և ի՞նչ լրատվամիջոցներ են լուսաբանում այն: Շատ կարևոր է նաև ժյուրիի կազմը, լուրջ մասնագետնե՞ր են արդյոք, թե՞ պատահական հավաքված մարդիկ: Օրինակ, եթե գալիս են  հեղինակային կինոյի հիմնադիրները, դասականները կամ ներկա ճանաչված ռեժիսորներ, 1-2 հոգին մի փառատոնի համար շատ է, բայց մեզ մոտ մինչև 10-15 մեծագույն ռեժիսորներ են գալիս ամեն տարի, կարծես հեղինակային կինոյի ակումբ է դարձել: Փառատոնն այդպես է գնահատվում:

-10 տարի առաջ, երբ 1-ին կինոփառատոնն էիք անցկացնում, ի՞նչ տեսլական ունեիք: Եվ որքանո՞վ էր իրատեսական, որ Հայաստանում ամենամյա հեղինակավոր կինոփառատոնը կարող է կյանքի կոչվել:

– Հավատ չկար իրականում: Շատերը թերահավատորեն էին մոտենում, որ կարող է հաստատվել փառատոնը: Բայց մենք ընտրեցինք այդ ճանապարհը: Գիտակցում էինք   կինոն նորից արթնացնելու և կինոն որպես քաղաքական, մշակութային, ազգային  զենք օգտագործելու կարևորությունը: Կինոն լավագույն միջոցներից է աշխարհին պատմելու քո առավելությունների ու թերությունների, մշակույթի մասին, գրավելու աշխարհի մարդկանց քո երկիր և քո երկրի եղածը հանելու դուրս: Երկու ճանապարհ կար դրա համար. առաջինը արտադրություն ստեղծելն էր, հարուստ մի ֆոնդ, որպեսզի  սկսեինք ֆիլմեր նկարահանել և հասնեինք մի մակարդակի, ինչպես ժամանակին արեցին պարսիկները, վրացիները, հիմա թուրքերն են անում: 100-ավոր միլիոն դոլարներ են ներդնում կինոյի մեջ, քանի որ այն իրենց համար լուրջ քաղաքական գործիք է: Մենք այդ ճանապարհով չէինք կարող գնալ, քանի որ աղքատ երկիր ենք: Ընտրեցինք երկրորդ ճանապարհը` մարդկանց մեջ հետաքրքրություն առաջացնելու, դպրոց բացելու,  սովորեցնելու, վարպետության դասեր տալու: Դա մի քիչ ավելի երկար ճանապարհ է: Փառք Աստծո, ինչ մտածում էինք, առաջին փուլի համար` իրականացավ:  Հիմա  երկրորդ տասնամյակում երկրորդ փուլը  պիտի իրականացնենք, խոսքը  հայկական կինոտեսակի, կինոարվեստի ինքնահաստատման մասին է: Մեկ-երկու լավ ֆիլմը չի կարող ստեղծել եղանակ համաշխարհային կինոյի մեջ ընդգրկվելու կամ  հայկական կինոտեսակը ցուցադրելու համար, պետք է շատանան ֆիլմերը, պետք է ֆոնդ ստեղծվի, պետք է մեծահարուստները համոզվեն գումար ներդնել այդ ֆոնդերի մեջ, ֆոնդերը պետք է երիտասարդների ներգրավեն ֆիլմեր նկարահանելու համար, որպեսզի ստեղծվի հայկական կինոտեսակ: Այնպես որ երկրորդ փուլում  մեր նպատակն է, որ  հայ կինոտեսակը ստեղծվի, քանակը որակ տա ու դա նկատվի աշխարհում:

– Անցած տարի բարձր մակարդակով խոստումներ հնչեցին, որ «Ոսկե ծիրանը»  սրահով կապահովվի: Այս տարի այդ խոստումներն իրականություն կդառնա՞ն:

– Մեծ շենքի մասին է խոսքը, որտեղ ողջ տարվա ընթացքում կինոցուցադրություններ, դասեր կանցկացվեն: Փնտրում են: Ես հավատում եմ այդ մարդկանց լրջությանը: Կարևոր է, որ «Ոսկե ծիրանն»  ընդունվի  որպես մշակութային քաղաքականություն վարող կենտրոն, որին պետք է ապահովել մեկ, երկու, եթե ոչ երեք 20-150 տեղանոց կինոդահլիճներով, սրահներ, որտեղ կարելի է  կինոցուցադրություններ, լեկտորիումներ անցկացնել, դասեր տալ` սկսած  դպրոցական տարիքի երեխաներից: Ես հույս ունեմ, որ դա կլինի, բայց եթե հանկարծ մոռացկոտ լինեն, մենք նորից կհիշեցնենք այդ մասին: Սա շուոբիզնես չէ, այլ  լուրջ կրթական, դաստիարակչական, մշակութային  ծրագիր է, որին պետք է ուշադրություն դարձնել:

– Արդեն հստակեցվա՞ծ է կինոփառատոնի այս տարվա ժամանակացույցը:

– Փառատոնը կանցկացվի հուլիսի 7-14-ը: Փորձում ենք դահլիճների թիվը շատացնել, տեսնենք` ինչ կստացվի: Մենք բերում ենք 100-150 ֆիլմ, որոնք մեկ անգամ են ցուցադրվում, գոնե 2-3  անգամ ցուցադրվեն: Դալմայի այգիներում դահլիճներ են բացվում, ուզում ենք նրանց ներգրավել, ուզում ենք, որ ամառային դահլիճում  գոնե այդ մեկ շաբաթը բացօթյա ֆիլմեր լինեն, նաև մեկ-երկու հրապարակներում,  որպեսզի անցորդը, հետաքրքրված անձն ամեն տեղ կարողանա կինոյի հետ շփվել: