Ազգային արխիվը Հայոց ցեղասպանության մասին եզակի փաստաթղթերը կներկայացնի ռուսերենով, անգլերենով ու թուրքերենով

Հայաստանի ազգային արխիվը շարունակում է Հայոց ցեղասպանության 100-ամյա տարելիցին ընդառաջ հրատարակել եւ միջազգային հանրության դատին հանձնել կարեւոր եւ եզակի փաստաթղթեր: «Հայոց ցեղասպանությունը Օսմանյան Թուրքիայում: Վերապրածների վկայություններ: Արխիվային փաստաթղթեր» եռահատոր աշխատությունը, որտեղ ներկայացվում են Հայոց ցեղասպանության վերապրածների` 1916 թ-ին տված վկայությունները, շուտով կթարգմանվեն նաեւ ռուսերեն, անգլերեն ու թուրքերեն լեզուներով: Եռահատորի հրատարակման, ինչպես նաեւ թարգմանությունների իրականացման գործում Ազգային արխիվին օժանդակում է «Վան» հասարակական կազմակերպությունը` հիմնադիր նախագահ Գագիկ Մելիքյանի ղեկավարությամբ:

Ինչպես «Արմենպրես»-ի հետ զրույցում նշեց Հայաստանի ազգային արխիվի տնօրեն Ամատունի Վիրաբյանը, եռահատորյակի թարգմանություններն այդ լեզուներով կամփոփվեն մեկ հատորում:

Ամատունի Վիրաբյանը, խոսելով գրքում տեղ գտած նյութերի մասին, ներկայացրեց, որ երբ հայկական կամավորական ջոկատները եւ ռուսական բանակն Ցեղասպանության տարիներին ազատագրում էին հայկական տարածքները, տեսնում էին, որ արդեն այդտեղ հայ չի մնացել կամ մնացել էին շատ քիչ թվով մարդիկ: «Այդ իսկ պատճառով մի շարք մտավորականներ մշակել են հարցացուցակ, որի միջոցով պարզում էին, թե հայկական գյուղը մինչեւ տվյալ իրադարձությունը ինչքան բնակչություն, եկամուտ ուներ, ովքեր էին ապրում, քանի զինվոր է գնացել կռվի, ինչ ճակատագրի արժանացել: Հարցվել է, թե երբ է սկսվել կոտորածը, տեղահանությունը, ովքեր էին մասնակցում, ովքեր փրկվեցին, թե ինչպիսին էր 1916 թ-ին հայերով բնակեցված գյուղերի վիճակը»,- մանրամասնեց Ամատունի Վիրաբյանը` հավելելով, որ հարցումներին ի պատասխան ստացված դիտարկումները հավաստի տեղեկություններ են, քանի որ գրի են առնվել Ցեղասպանությունից շուրջ մեկ տարի հետո, երբ մարդկանց հիշողությունները թարմ էին եւ պահպանում էին ոճրագործությունն իրագործողների անունները:

Վկայություններից պարզ է դառնում, որ իրականացնողները եղել են թուրք պաշտոնյաներ, ոստիկանապետներ, գավառապետեր, նահանգապետեր, համիդական ջոկատներ, քրդական խուժան, չերքեզներ:

Եռահատորի առաջին հատորը պատմում է Վանի նահանգի մասին, որը բաժանված է ըստ գավառների, որոնք էլ` ըստ գավառակների:

Երկրորդը վերաբերում է Բիթլիսի նահանգին, որի մեջ մտնում էին Մանազկերտը, Մուշը, Սասունը, Բիթլիսը: Այստեղ էլ է նույն սկզբունքը գործում:

Երրորդ հատորը վերաբերում է Արեւմտյան Հայաստանի մյուս տարածաշրջաններին` Խարբերդ, Տիգրանակերտ, Տրապիզոն:

Գիրքն ունի տեղեկատու համակարգ, բացատրված է, թե որ բնակավայրը որտեղ է գտնվում, կան տեղեկություններ մարդկանց մասին, իսկ անհաստականալի բառերի բացատրությունը կարելի է գտնել օտար կամ բարբառային բառերի բառարանում:

Առաջիկայում կտպագրվեն նաեւ աշխատության 4-րդ եւ 5-րդ հատորները, որոնք կվերաբերեն Կիլիկիային եւ Օսմանյան Կայսրության հայաշատ այն տարածքներին, որոնք Արեւմտյան Հայաստանի սահմաններում չէին:

Ազգային արխիվի տնօրենը շեշտեց, որ աշխատությունն իրավական առումով ունի մեծ նշանակություն: Փաստաթղթերը կարող են ներկայացվել միջազգային գիտաժողովներին, հանդիպումներին: