«Կորել է վստահությունը լրագրողի ստորագրության նկատմամբ»

Այս տարի Հայաստանի Ժուռնալիստների միության նախագահ Աստղիկ Գևորգյանի հոբելյանական տարեդարձն է: Նա դարձավ 80-տարեկան: «Անկախն» այդ առթիվ զրուցել է վաստակաշատ լրագրողի և հասարակական գործչի հետ՝ զրույցի հիմնական թեմա ընտրելով ժուռնալիստիկան:

– Տիկին Գևորգյան, ինչպե՞ս եղավ Ձեր մուտքը ժուռնալիստիկա:

– Պետական համալսարանի ժուռնալիստիկայի բաժինն ավարտելուց հետո անմիջապես աշխատանքի անցա Հայաստանի ամենամեծ թերթում՝ «Սովետական Հայաստանում», որի տպաքանակը 300 000 էր: Մեծ կոլեկտիվ էր, բոլորը հայրենական պատերազմում կռված, կայացած մարդիկ էին, ես միակ աղջիկն էի՝ հյուսով և դեռ աղջկական քաշվածությամբ: Ընդունվել էի որպես սրբագրիչ: Սակայն հերթապահող խմբագիրները գլխավոր խմբագրին իմ մասին ասել էին, թե մի լավ աչիկ կա, «աճեցնենք»: Այդպես անցա կուլտուրայի բաժին՝ որպես գրական աշխատող, ապա դարձա գրական քարտուղար, հետո՝ ավագ գրական աշխատող գրականության և արվեստի բաժնում: «Սովետական Հայաստանի» երկարատև տարիների գործունեությունն ինձ համար կայացման լուրջ դպրոց էր, որն իմ մեջ ներարկեց նախ և առաջ պատասխանատվության շատ բարձր զգացում:

– Եթե համեմատելու լինենք այսօրվա և խորհրդային լրագրողների գործունեությունը. ո՞րն է հիմնական տարբերությունը:

– Իմ սերունդը պատասխանատվության զգացումով էր աշխատում: Կենտկոմն ուշադիր հետևում էր իր օրգանի բոլոր հրապարակումներին, և վա՛յ այն լրագրողին, որ որևէ խեղաթյուրված հոդված կներկայացներ, չստուգված փաստ կհրապարակեր: Մենք դժվար էինք աշխատում: Ավելի դժվար էր ֆելիետոնիստների վիճակը, որոնք չէին կարող հենց այնպես որևէ մեկին այպանել, ինչպես հիմա է արվում: Իսկ երբ որևէ քննադատական հոդված էիր գրում, ու քեզ կանչում էին Երևանի քաղկոմի բյուրոյի նիստի, քննարկում քո հոդվածը քո ներկայությամբ, քո հոդվածի փաստերի ճշտությամբ և ճնշմամբ ազատում էին աշխատանքից, անգամ հեռացնում կուսակցությունից քննադատվողին, դու զգում էիր քո մասնագիտության հզոր ուժը և գլխավորը՝ քո ստորագրության պատիվը: Այսօր կորել է վստահությունը լրագրողի ստորագրության նկատմամբ:

– Բացի պատասխանատվության զգացումից, ի՞նչն է պակասում այսօրվա լրագրությանը:

– Մեռնում են լրագրողական շատ ժանրեր: Գրեթե չկա հրապարակախոսություն, հետաքննություն, չունենք ֆելիետոնիստներ, իրավական թեմաներով գրող, մասնագիտացված լրագրողներ: Այն ժամանակ ձևավորված էր մամուլի դպրոցը, և նույն լրագրողը չէր կարող գրել համերգի մասին, արդյունաբերական թեմայով, հետո գնալ դատարան և լուսաբանել դատը: Հիմա գրում են՝ առանց խորքը տեսնելու, վերլուծելու: Օրինակ՝ անընդհատ գրում են համասեռամոլների, պեդոֆիլների, աղանդների  մասին, բայց չեն խորանում դրանց պատճառների մեջ:

– Որտեղի՞ց  են գալիս այդ խնդիրները: Միգուցե կրթական համակա՞րգն է թերի:

– Փայլուն ուսանողներ են  ավարտում ԵՊՀ ժուռնալիստիկայի ֆակուլտետը: Բայց հետո դրանց մի մասն ընդունվում է աշխատանքի ընդդիմադիր թերթերում, որտեղ հավանաբար պատվերի ինստիտուտը շատ լավ է գործում, նրանց բարձր վարձատրում են, և ահա այդ փայլուն ուսանողը գրում է պատվերով հոդվածներ: Կարծում եմ՝ քանի դեռ մամուլի շուկան չի ձևավորվել, անկախ լրատվամիջոցներ չունենք, այս վիճակը կշարունակվի:

– Բայց չէ՞  որ խորհրդային տարիներին էլ մամուլն անկախ չէր:

– Այո, բայց եթե գրեիր հայրենիքիդ, երկրիդ, քաղաքիդ նկատմամբ սրտի ցավով, ապա արդյունք կլիներ: Իսկ այսօր գրում են անձնական վիրավորանք հասցնելու, մարդուն ցավ պատճառելու, ինչ-ինչ քաղաքական նպատակներով: Դա քննադատություն չէ: Եթե լինի լուրջ, հիմնավոր քննադատություն, կարծում եմ՝ ոլորտի պատասխանատուները գրիչը ձեռքին կնշեն բոլոր դիտողությունները, մի բան, որ կար խորհրդային տարիներին: Ի դեպ, Անկախության առաջին տարիներին հրապարակումներն ավելի համարձակ, պատասխանատու և ճշգրիտ էին, և թվում էր՝ գնալով այդ ամենն ավելի պետք է կայանար, բայց, ցավոք, տեղի ունեցավ հակառակը:

– Հաճախ բամբասանք, հերյուրանք պարունակող և ընդհանրապես անլուրջ նյութերն ավելի շատ ընթերցողներ են ունենում, քան լուրջ հոդվածները: Մի՞թե մեր հասարակության պահանջը դա է:

– Ոչ, հազար անգամ ոչ: Մեր հասարակությունը մենք դարձրեցինք այդպիսին, սերիալնե՛րը դարձրեցին այդպիսին` անընդհատ նշաձողն իջեցնելով, ներմուծված օտար բարքերով: Մեր հասարակությունը զոմբիացվեց, բթացավ: Ռուբեն Հովսեփյանը մի անգամ գրել է` բոլորը ձերբազատվել են այդ բարքերից, նույն Ամերիկան, որ առատորեն մատակարարում է մեզ, իսկ մենք հիմա նոր-նոր սկսել ենք և շարունակում ենք հետևողականորեն բթանալ: Հեռուստաեթերում անկիրթ, չեմ ուզում ասել՝ ղժղժան կանայք են: Ռուսերեն արտահայտություն կա` «բազարնայա բաբա», այդ մակարդակն է: Չկա մեր եթերում խորհող, համեստ, բարեկիրթ, վայելուչ պահվածքով կին: Իսկ տղամարդիկ բոլորը կա՛մ դավաճանում են, կա՛մ ծեծում, կա՛մ գող են, մարդասպան են: Այդ ամենը մեր ժողովրդից շատ հեռու է: Կան առանձին դեպքեր, իսկ ո՞ր ժողովրդի մոտ չկա, բայց ընդհանրացնել, բնութագրական ներկայացնել, անթույլատրելի է: Հետաքրքիր է՝ այդ հաղորդումների հեղինակների երեխաները դիտո՞ւմ են արդյոք դրանք: Եթե այո, ուրեմն աճեցնում ենք դաժան, տգետ և ագրեսիվ սերունդ:

– Ի՞նչ կասեք հանրային լրագրության մասին:

– Եթե որոշել են, որ դա ժուռնալիստիկա է, ապա ինձ համար անպատասխանատու ժուռնալիստիկա է: Ինչպես ամեն ինչում, լրագրության մեջ առավել ևս, ես նախընտրում եմ պրոֆեսիոնալիզմը:

– Տիկին Գևորգյան, շատերը զարմացան՝ իմանալով Ձեր տարիքը: Ո՞րն է Ձեր երիտասարդության գաղտնիքը:

– Այո, շատերը: Գաղտնիք չկա, պարզապես ես ամուր փակել եմ հոգուս դռները չարության, նենգության, կավատության դեմ, ապրել եմ պարզ, անկեղծ և նվիրումով: Երբեք չեմ ափսոսել իմ ապրած տարիների համար, դրանք դատարկ, անիմաստ չեն եղել: Ամպագոռգոռ բառեր չեմ ասում. ես իսկապես նվիրվել եմ իմ երկրին, իմ քաղաքին, իմ մասնագիտությանը, որովհետև դրանից ավելի շատ ես եմ օգտվել՝ հաճույքի և բավարարվածության առումով: Երբ Երևանի քաղաքապետն ինձ ոսկե մեդալ շնորհեց, ես անկախ ինձանից ձեռքերով երեսս ծածկեցի, դա այնքան անսպասելի էր: Լավ է, որ գնահատում են, բայց չէ՞ որ ես էլ պարտավոր եմ աշխատել, իմ մասնագիտությանը ծառայել, քարը քարին դնել իմ հնարավորության սահմաններում: Ռուսաստանի հայերի միությունն էլ ինձ պարգևատրեց ադամանդակուռ «Ոսկե խաչ» շքանշանով: Սակայն իմ աշխատանքի ամենամեծ գնահատականը եղել են այն խոսքերը, այն ուղերձներն ու զանգերը, որ ես ստացել եմ: Եթե իմ աշխատանքն այդպես գնահատվեց, ուրեմն զուր չեն անցել տարիներս, տարիներս՝ կանաչ, կարմիր, սև, սպիտակ…ինչպես կասեր իմ սիրելի Համո Սահյանը: