«Ազատ օր»-ի հարցազրոյցը ՀՀ Հանրային խորհուրդի նախագահ Վազգէն Մանուկեանի հետ

Ինչպէս ծանօթ է մեր ընթերցողներուն, անցեալ շաբթու մէջ, երկօրեայ պաշտօնական այցելութեամբ Յունաստան գտնուեցաւ Հայաստանի Հանրային խորհուրդի նախագահ Վազգէն Մանուկեան: Ան հանդիպումներու շարք մը իրագործեց Յունաստանի արտաքին գործոց փոխ նախարար Գոնսթանտինոս Ցիարասի եւ Տնտեսական եւ Հանրային խորհուրդի նախագահ Խրիսթոս Փոլիզողոփուլոսին հետ:

Ի՞նչ նպատակ կը հետապնդէ Հանրային խորհուրդի աշխատանքը, Յունաստանի համապատասխան խորհուրդին հետ:

Նախ եւ առաջ բացատրեմ, որ երբ Հայաստանի մէջ ստեղծուեցաւ Հանրային Խորհուրդը անծանօթ աշխատանքի մարզ մըն էր, գէթ ինծի համար: ՀՀ նախագահ Սերժ Սարգսեանի նախաձեռնութեամբ կազմուեցաւ այս խորհուրդը, եւ նոր իր աշխատանքին սկսած էր, երբ ինծի ալ առաջարկուեցաւ որ մաս կազմեմ: Տեղեկութիւններ քաղելէ եւ գործունէութեան մասին ծանօթանալէ ետք, ես իմ համամտութիւնը տուի:
Պարզուեցաւ որ 60 երկիրներ արդէն կան խորհուրդին մէջ եւ բաւական տարբեր իրարէ: Եւրոպական երկիրներուն մօտ այս խորհուրդի նպատակը հիմնականօրէն երկխօսութիւն գտնելն է իշխանութեան եւ հասարակութեան միջեւ, բայց այդ երկխօսութիւնը կը վերաբերի աշխատաւորներու եւ գործատէրերու ու գործատուներու մարզին: Ֆրանսայի մէջ օրինակի համար, եթէ գործատէրերը եւ արհմիութիւնները (սենտիքաները) չկարենան համաձայնութիւն գոյացնել օրէնքի մը նախագիծի վերաբերեալ, ապա օրէնքը չի մտներ Ազգային Ժողով: Կը նախատեսուի նոր վիճաբանութիւն եւ կը սահմանուի քննարկումներու նոր դաշտ, ապա օրէնքը կը հասնի Ազգային Ժողով:
Հայաստան դարձաւ այս 60 երկիրները ընդգրկող միութեան անդամ: Այս երկիրներէն որոշներու հետ երկկողմանի համաձայնագիրներ կնքած ենք՝ Չինաստանի հետ, Ռուսաստանի, Յունաստանի, Փորթուկալի հետ:
Յունաստանի հետ համաձայնագրի կնքումը շատ կարեւոր էր մեզի համար: Ինչպէս գիտէք մենք ունինք դարաւոր կապեր, դարաւոր շահեր: Անոնք միայն պատմութեան չեն վերաբերիր, այլ նաեւ ներկային եւ ապագային, որովհետեւ դժուար ժամանակաշրջան մը կայ մեր առջեւ, յատկապէս մեր տարածաշրջանի մասին: Այս առումով լաւ կ’ըլլայ որ Յունաստանը, հակառակ իր անցուցած ճգնաժամին, կարեւոր դերակատարութիւն վերցնէ տարածաշրջանէն ներս ընթացող հարցերու կապակցութեամբ:

Ինչի՞ մասին էր Յունաստանի հետ ձեր կնքած համաձայնագիրը:

Յունաստան իր հեղինակութիւնը կը գործածէ խորհուրդներու դաշտէն ներս, մեր կազմակերպութիւնը յառաջ տանելու իմաստով:
Իսկ համաձայնագրի գլխաւոր մասերէն էին կրթութեան մարզէն ներս համագործակցութեան արդիւնաւորման, համալսարաններու միջեւ փոխանակումներու, բնապահպանական, ուժանիւթային, տնտեսութեան վերաբերող տարբեր հարցեր:
Գիտէք թէ Հայաստանի եւ Յունաստանի կառավարութեանց միջեւ «կանաչ լոյս» բացուած է շուկայի եւ առեւտուրի համար, սակայն ապրանքներու շրջանառութիւնը դեռ շատ փոքր է եւ պէտք է դրդել ու քաջալերել այս մարզի զարգացումը: Հակառակ ճգնաժամի պայմաններուն, կարելի է առիթներ օգտագործել որպէսզի ներդրումները աւելիով զարգացնել:

Հանրային խորհուրդի անուանումը նկատի ունենալով, պիտի կարծուէր թէ հանրութեան հետ կապուած հարցերը հիմնականօրէն ձեր ուշադրութեան կեդրոնը պիտի կազմէին:

Այո, այդ մէկը կայ. տեսէք, մենք հազիւ Հայաստան վերադառնանք, արդէն նախատեսած ենք նիստ ունենալ եւ հանդիպում ՀՀ նախագահին հետ, ուր երեք բոլորովին տարբեր հարցեր պիտի քննարկուին:
Հասարակական կազմակերպութիւններու հետ համագործակցելով հայեցակարգ մը ստեղծած ենք, քաղաքացիական հասարակութեան ապագայի նախադրեալները քննարկելու մասին: Ըսեմ, որ դանդաղ քայլերով, ի հարկէ, սակայն Հայաստանի մէջ սկսած է զարգանալ հասարակական քաղաքացիութիւն:
Երկրորդ հարցը կը վերաբերի մեր հեռուստատեսութեան կայաններու սփռած հաղորդումներուն: Շատ ցած մակարդակի են անոնք, որ կը խաթարեն նաեւ մեր աւանդութիւնները եւ մեր ազգի յատկանիշները: Շատ անգամ նոյնիսկ հակահայկական ծրագիրներ են անոնք: Պատահական չէ որ մտաւորականութիւնը անընդհատ հանդէս կուգայ այս մարզը վերահսկելու յայտարարութիւններով:
Այս գծով ՀՀ նախագահը դիմեց մեզի, դիտել տալով թէ «դուք էք հանրութեան հետ աշխատողը, դուք ներկայացուցէք ծրագիր, թէ ինչպիսի՞ քայլերու պէտք է դիմել բարելաւելու համար հեռատեսիլի յայտագիրները»: Մենք հանդիպումներ ունեցանք հեռուստատեսութեան եւ լրատուամիջոցներու ու տարբեր պատասխանատուներու հետ եւ ամսուն վերջաւորութեան պիտի ներկայացնենք մեր առաջարկները, վստահաբար նկատի առնելով թէ յայտագիրները պէտք է ըլլան դաստիարակչական, ըլլան զուարճացուցիչ, չխրախուսեն բռնութիւնը, միաժամանակ որեւէ ձեւով չկանխարգիլեն խօսքի եւ կարծիքի ազատութիւնը:
Երրորդ ծրագիրը կապուած է Արարատեան դաշտի մէջ ձկնաբուծութեան տրամադրուած լիճերու հարցին: Արարատեան դաշտի վրայ տարեկան կարելի է օգտագործել 1 միլիառ 200 միլիոն գ.մ. ջուր: Եթէ աւելի օգտագործուի դաշտավայրը կը տուժէ, որովհետեւ այդ տարածքի հողը յաւելեալ ջուրի քանակութիւն չի կրնար ամբարել: Բայց մենք անընդհատ կը փճացնենք Արարատեան դաշտավայրը, թոյլատրելով յաւելեալ քանակութիւններու օգտագործում: Բնապահպանները բուռն բողոքներ կը ներկայացնեն: Այս գծով ուրեմն, մենք նոր առաջարկ մը կատարեցինք, որպէսզի ջուրի մէկ մեծ մասը (մօտ 70% տոկոսը) ֆիլթրէ անցնի եւ նորէն օգտագործուի:
Այս հարցը պարզ չէ. որովհետեւ հոն կան օլիկարքները, որոնք կ’օգտագործեն լիճերը եւ որոնց համար այս սիսթեմը դիւրաւ կրնայ գործադրուիլ, քանի որ իրենք կը տրամադրեն անհրաժեշտ գումարները: Բայց հարց կայ աւելի փոքր գործատեղիներ պահողներուն հետ, որոնց այսպիսի սիսթեմի մը կիրարկումը իրենց համար ծանր գումարներ պիտի տրամադրէր: Ուրեմն մենք պէտք է ձեւը գտնենք որպէսզի չփճացնենք փոքր ձեռնակատուները:
Ինչպէս կը տեսնենք անընդհատ բազմազանութիւն կայ մեր աշխատանքի դաշտէն ներս:
Այս իմաստով ալ տարբեր երկիրներու փորձառութիւնը մեզի օգտակար կ’ըլլայ որոշ հարցերու կապակցութեամբ: Օրինակի համար՝ Պրազիլի մէջ նախագահը նաեւ հանրային խորհուրդի նախագահն է: Մենք իրենց հետ վեց ուղղութիւններով երկկողմանի համաձայնագիր կնքած ենք՝ բնապահպանական, գիւղատնտեսական, եւայլն: Ինչպէս հասկնալի է Պրազիլի համար հանրային խորհուրդի դերակատարութիւնը շեշտուած է, քանի որ երկրի նախագահն ալ կը մասնակցի այդ գործընթացին, ռազմաքաղաքական նշանակութիւն տալով խորհուրդին:
Այլ օրինակ. Չինաստանի մէջ հանրային խորհուրդի նախագահը քաղաքական բիւրոյի անդամ է. դարձեալ շատ բարձր պաշտօն ունեցող անձ է: Չինաստանի հետ մեր պայմանագիրը կը նախատեսէ պղնձաձուլական գործարանի կառուցումը Հայաստանի մէջ:
Եւրոպայի մէջ աշխատանքի մարզն է հիմնականօրէն առարկան, արհմիութիւններու եւ գործատէրերու միջեւ:
Թուրքիա չի մասնակցիր այս 60 երկիրներու խորհուրդին մէջ, ոչ ալ Ատրպէյճանը:

Նախագահական ընտրութիւններու նախորդող այս ժամանակաշրջանը յատկանշուեցաւ սրած քաղաքական մթնոլորտով (Օսկանեանի հետապնդում եւայլն): Ինչպիսի՞ դերակատարութիւն կամ ազդեցութիւն ունի ձեր խորհուրդը Հայաստանի քաղաքական կեանքէն ներս:

Տեսէ՛ք. Ֆրանսայի մէջ հանրային խորհուրդի ձեւաւորումը սահմանադրութեամբ պայմանաւորուած է: Յունաստանի մէջ նոյնպէս: Ռուսաստանի մէջ սկիզբը Փութինի հրամանագրով եղաւ, յետոյ, մի քանի տարի ետք, Տուման (խորհրդարանը) օրէնք ընդունեց:
Հայաստանի մէջ հանրային խորհուրդը ստեղծուեցաւ ՀՀ նախագահի հրամանով: Այսինքն լիազօրութիւններու եւ պարտականութիւններու դաշտը նշուած էր այդ փաստաթուղթին մէջ:
Հանրային խորհուրդի ազդեցութեան ցուցանիշը մեծ մասով կապակցուած է իր անդամներու հեղինակութեամբ եւ հանրութեան վստահութիւնը վայելող անձերու ընտրութեամբ: Մեր առաւելութիւնը այն է, որ պարբերական հանդիպումներ կ’իրականացնենք թէ նախագահի թէ վարչապետի հետ, իրենց նկատողութեան յանձնելով բոլոր այն հարցերը ուր անհրաժեշտ կը նկատենք միջամտութիւնը: Այսպէս է որ հնարաւորութիւններ կը տրուին հարցեր լուծելու:
Հիմա կը գտնուինք երկրորդ փուլ. արդէն պայմանաւորուած ենք որ պէտք է Ազգային Ժողով մտցնել օրէնք մը հանրային խորհուրդի մասին, որպէսզի այն ձերբազատուի նախագահի հրամանագրով ճշդուելէ, եւ ըլլայ օրէնքով ամրագրուած: Հետագային, սահմանադրութեամբ ալ ճշդուած կÿըլլայ թէ ոչ, այդ ալ ուրիշ հարց է:

Այս առաջարկին նպատակը խորհուրդի աւելի անկաշկա՞նդ գործելու եղանակի ապահովումն է:

Մենք որեւէ պարագայի կաշկանդում չենք զգացած: Շատ անգամներ ըսած ենք այնպիսի բաներ, որ նախագահի կամ վարչապետի դժգոհութիւնը յառաջացուցած են: Շատ անգամ հակառակ կարծիքներ ունեցած ու վիճած ենք, բայց ես երբեք չեմ զգացած որեւէ ձեւի կաշկանդում կամ խոչընդոտ:
Կը յիշեմ երբ մեր ամբողջ ընկերութիւնը տակնուվրայ եղած էր օտարալեզու դպրոցներու հարցով: Երկար տեւեց սրած մթնոլորտը եւ հակառակութիւնը, բայց վերջ ի վերջոյ լուծում գտնուեցաւ, որ էապէս տարբեր էր իրենց (իշխանութիւններու) ուզածէն:
Ինչ կը վերաբերի ընտրութիւններով յատկանշուած քաղաքական դաշտին, պէտք է ըսել որ մենք կը փորձենք հեռու մնալ այդ դաշտէն, որովհետեւ հանրային խորհուրդը կուսակցութիւն չէ եւ ոչ ալ քաղաքական նպատակներ կը հետապնդէ, կապուած իշխանութեան հետ: Անշուշտ ես ԱԺՄ կուսակցութեան նախագահն եմ, բայց քանի որ մեր կուսակցութիւնը ներկայիս աշխուժ չէ, որեւէ հակասութիւն չի յառաջանար մեր դիրքորոշումներուն մէջ:
Ինչ կը վերաբերի հետապնդումներուն եւ Օսկանեանի պարագային, տհաճ պատմութիւն է ի հարկէ: Բայց միւս կողմէ պէտք է նկատի ունենալ թէ նման պատմութիւններ բոլոր երկիրներուն մէջ կը պատահին: Քաղաքականութեան մէջ այդպիսի մեղադրանքներ կÿըլլան, ոչ թէ ֆինանսներու իւրացման, այլ ֆինանսները ոչ օրինական ձեւով օգտագործելու մասին:
Կայ քաղաքական միտում: Բայց ինչպէ՞ս չլինի. դուք կը տեսնէք թէ ամբողջ աշխարհի մէջ քաղաքական պայքարը շատ դաժան կերպով կÿընթանայ եւ եթէ մէկու մը վրայ բիծ կայ, այդ կÿօգտագործուի մին չեւ վերջ:

Մեր երկրի քաղաքական թէ հասարակական կեանքի երեւոյթները (արտագաղթ, քաղաքական դէմքերու դէմ հետապնդումներ) ցոյց կուտան որ մարդոց վստահութիւնը խախտած է պետութեան դէմ:

Ինչպէ՞ս կ’ըսէք այդ. պէտք է խօսիլ համեմատութիւններով: Դուք կը կարծէք որ այդ վստահութիւնը կա՞ր նախապէս. կա՞ր Լեւոն Տէր Պետրոսեանի կամ կա՞ր Ռոպերթ Քոչարեանի նկատմամբ: Հոկտեմբեր 27ի դէպքերէն ետք եկող վիճակը, երկրորդ փուլով ընտրութիւններ կայացնելու հարցը… ցաւոք սրտի՝ այդ վստահութիւնը որ մենք կը փնտռենք Հայաստանի մէջ, երբեք չկար…
Գուցէ 1900ական թուականներու սկիզբին. պահու մը միայն, շատ կարճատեւ…
Ցաւով պէտք է հաստատել թէ մենք չենք կորսնցուցած բան մը որ արդէն ունէինք, այլ վստահութեան հիմքերը երբեք ամուր չեն եղած մեր մօտ:
Տեսէք օրինակ մը տամ. վերջերս Սերժ Սարգսեանը սկսաւ ջանքեր ի գործ դնել, մարդոց գործերու մէջ տեղաւորելու իմաստով: Անմիջապէս սկսան խօսքերը թէ ընտրութիւններու նախօրեակը ըլլալով է որ այս ջանքը կը տարուի: Բայց ինծի համար կարեւոր չէ եթէ նախընտրական շրջան է կամ ոչ: Կ’ուզեմ որ ինք այդ մէկը ընէ: Եթէ նախապէս ալ ըրած ըլլար, դեռ աւելի լաւ պիտի ըլլար: Բայց նոյնիսկ հիմա, շատ լաւ է որ կ’ընէ:
Ես կարեւոր բան մը եւս կը տեսնեմ հոս: Յայտնի կը դառնայ թէ (դեմոկրատիայի էլէմէնթ) ժողովրդավարութեան ազդակն է որ կայ: Վերջ ի վերջոյ դեմոկրատական երկիր ի՞նչ կը նշանակէ: Կը նշանակէ թէ մարդոց ձայնը քեզի համար կարեւոր է: Որքան աւելի ժողո- վըրդավարութիւն կը հաստատուի, այնքան աւելի քաղաքական դէմքերը պէտք է փորձեն ընդունելի դառնալ ժողովուրդէն:

Ինչպիսի՞ նախադրեալներ կը տեսնէք վստահութեան մթնոլորտ ստեղծելու համար:

Փրոպլեմներ ունինք. մէկ կողմէ իրական վստահութիւն ձեռք բերելու հարցն է, իսկ երկրորդը՝ խաթարուած մթնոլորտը վերականգնել է:
Հայաստանի մէջ շատոնց է որ իշխանութիւններու հանդէպ վստահութիւնը խախտած է: Ով որ իշխանութեան հետ է՝ ուրեմն ծախուած է, ով որ իշխանութեան դէմ է՝ ուրեմն ազնիւ մարդ է: Կաշառակերը, աւազակը եթէ կը քննադատէ իշխանութիւններուն՝ հասարակութեան կողմէ կÿընկալուի որպէս ազգային հերոս, իսկ հակառակը՝ մաքուր հերոսը եթէ իշխանութիւնները գովաբանէ կը սկսի համարուիլ աղտոտ:
Մենք, մեր իրական ցաւերու հետ միասին, նաեւ հոգեբանական փոփոխութեան կարիքը ունինք: Հոս պէտք է շատ վստահելի իշխանութիւն մը ունենալ, որպէսզի կամաց-կամաց մտայնութիւնները փոխէ:
Ես չեմ կրնար գիտնալ թէ որքա՞ն ժամանակ անհրաժեշտ է այս մէկը իրագործելու համար, բայց համաձայն եմ ձեր հետ, թէ առանց այդ վստահութեան շատ դժուար է յառաջ երթալ:

Տարիներ առաջ ձեւաւորած էիք շատ գեղեցիկ գաղափար մը, ըսելով թէ «հայութիւնը համաշխարհային ազգ է»: Տարիները անցան, պայմանները փոխուեցան, երբ հայ-թրքական փրոթոքոլներու ստորագրութեան ժամանակը եկաւ դուք անձնապէս դիրք ճշդեցիք Սփիւռքի մասին: Այսօր ինչպէ՞ս կը գնահատէք ձեր անցեալի խօսքը:
Ես դարձեալ նոյնը պիտի ըսեմ. ես առաջին անգամ այդ խօսքը բեմէն ըսի, 1990ական թուականներուն եւ կը կարծեմ որ այդ ժամանակ, այս գաղափարը իրականութիւն դարձնելու ճանապարհէն մենք շեղուեցանք դէպի ուրիշ ճանապարհ: Մենք չկորսնցուցինք այդ հնարաւորութիւնը, բայց մենք շատ հեռացանք անկէ: Եւ հիմա քիչ-քիչ կը փորձենք սարքել սովորական պետութիւն: Մի կէտ-մի կէտ ապրինք, եւ գոյատեւման հարցերը լուծելու ժամանակ երբեմն մեր մեծ երազանքները կը կորսնցնենք:
Ես կը կարծեմ որ այդ երազանքը եւ այդ հնարաւորութիւնը ծինային է մեր ժողովուրդին մէջ:
Յետոյ համաշխարհային ըսելով մի քանի կէտ պէտք է նկատի ունենանք: Անոնցմէ առաջինը՝ աշխարհով մէկ սփռուած ըլլալու իրողութիւնն է: Ինչո՞ւ կարեւոր է այդ. որովհետեւ եթէ անցեալին մրցումը կÿերթար միայն պետութիւններու միջեւ, հիմա այդ մըրցակցութեան մէջ կը մտնեն նաեւ խոշոր ընկերութիւններ, խոշոր կազմակերպութիւններ, որոնք նոյնիսկ ազգային չեն: Համաշխարհային մրցակցութիւն է որ կը ծաւալի եւ աշխարհով մէկ սփռուած «խումբ»ը՝ մեծ առաւելութիւններ ունի:
Երկրորդ հարցը կը վերաբերի մարդոց արժէքներուն. ես կը կարծեմ թէ հայերը աշխարհի մէջ ունին իրենց տեղը համամարդկային արժէքներու ձեւաւորման մէջ: Նոյնիսկ երբ անոնց պաշտպանութիւնը երբեմն անյաջող կամ անբաւարար ձեւով կը կատարենք:

Ես չորրորդ անգամն է որ Յունաստան կուգամ: Միշտ հիացած եմ յունահայ գաղութի ձեռքբերումներով: Շատ բարեկամներ եւ ծանօթներ ունիմ, որոնց կÿուզէի ողջունել ձեր թերթին միջոցաւ: Բոլորին կը յիշեմ, բոլորին կը սիրեմ, կը ցաւիմ որ բաւական ժամանակ չունէի այս անգամ: Բայց մեր հանդիպումները անընդհատ կը շարունակուին, ուրեմն յոյսով եմ որ ամպայման դարձեալ կը հանդիպինք: