Իրանական նախազգուշացում՝ Թուրքիային

Դերենիկ Մելիքյան

«ԱԼԻՔ»  օրաթերթի գլխավոր խմբագիր

«Ռամազան» իսլամական ծոմապահութեան ամսւայ ընթացքում  գրեթէ  ամենօրեայ կարգով յարմար առիթ է հանդիսանում օրւայ ծոմի աւարտին՝ընթրիքի հաւաքներ («իֆթար») կազմակերպւեն կառավարական եւ իշխանական տարբեր ատեանների ու հաստատութիւնների կողմից: Դրանցից մէկը հանդիսացաւ, ահա, օրերս Թեհրանի քաղաքապետի կողմից նախաձեռնւած «իֆթար»-ի հաւաքը, օրէնսդիրի (մեջլիս) շուրջ 200 պատգամաւորների մասնակցոււթեամբ (ի դէպ, ինչպէս իրանահայութեան պատ•ամաւոր դոկտ. Կարէն Խանլարեանից, այդ հրաւէր-հաւաքին,այսպէս փոքրամասնութիւնների պատգամաւորները նաեւ): Ինչեւէ, քաղաքապետ դոկտ.Ղալիբաֆը օրէնսդրականների սոյն հաւաքում ինչպէս ասում են՝ «Մատը հէնց վէրքի վրայ է սեղմել» ու խիստ կարեւորել է օրէնքին ու օրէնքի իշխանութեանն անսալու հանգամանքը՝ շեշտելով. «Ոչ մի իմաստ չունի, երբ ասենք թէ՝ այս կամ այն օրէնքը մեզ դուր չի գալիս…» կամ մի այլ տեղ…

Պատասխանատուները,- իմա՝ գործադիրը-, հակաօրինական լինելու ոչ մի  իրաւունք չունեն, քանզի օրէնքի իշխանութեամբ է, որ երկիրը զարգանում ու առաջընթաց է ապրում…»: Քաղաքապետ Ղալիբաֆը, որն համարւում է ապագայ նախագահի, ընդ որում՝ օրինապաշտ, ռէալ թեկնածուներից մէկը, նոյնպէս խօսել է երկրի ոչ այնքան նախանձելի տնտեսական իրավիճակի մասին՝ ընդգծելով. «Մի երկրում, որտեղ չի կիրառւում արժանաւորներին, ատակներին ու բանիմացներին ներգրաւել կադրային համակարգերում, բոլոր ոլորտներում էլ տիրական է դառնում թոյլ կառավարումն ու ապիկարութիւնը, եւ այդ ժամանակ էլ նշանակութիւն չունի՝ նաւթը 10 թէ՝ 120 դոլարով է ծախւում, բայցեւայնպէս՝ ոչ մի դրական փոփոխութիւն չեն կրում տնտեսութիւնն ու զարգացումը…»:

Ներքաղաքական ասպարէզում ամենախօսւող թեման՝ դա իշխանական եռեակ համակար•ում հոսանքների մօտ անմիաբանութեան դրսեւորումներն են, որոնք ի դէպ՝ յայտարարւում են նոյնինքն պահպանողական հայեացքների տէր նախկին թէ՛ ներկայ պատասխանատուների կողմից: Խնդիրը կայանում է նրանում, որ պահպանողական ճամբարի մէջ կոտորակումները բերել են նրան, որ խիստ դժւարացել է տւեալ հոսանքի անունից այսպէս ասած՝ «միասնական թեկնածու»- ի առաջադրումը՝ գալիք նախագահական ընտրութիւններում: Իսկ նոյնիսկ  հետա•այում ստուգեցինք Թեհրանի եւ հիւսիսային թէ այնպէս, չեն մասնակցել ազգային-կրօնական միւս մեծամասնութիւն կազմող ճամբարում՝պահպանողական  քաղաքական նոյն հոսանքին պատկանող մի որեւէ թեկնածուի յաղթանակի դէպքում՝ պարզ է, թէ ինչ խոչընդոտների ու տարաձայնութիւնների դէմ- յանդիման է կանգնելու 11-րդ շրջանի նախագահը…: Երեւի-արդէն շուրջ 8 տարի-իշխանութեանց ղեկին գտնւող, բայց միմեանց չհանդուրժող ու կոտորակւած ահպանողական հոսանքի միասնութեան վերականգնման լաւագոյն երաշխիքը կարող է հանդիսանալ տւեալ ընտրութիւններում բարեկարգչական թեկնածուի ընտրութիւնը, յաճախակիօրէն բարձրաձայնւում է տարբեր փորձագէտների կողմից: Այդ դէպքում, անշուշտ, կրկին կը միաւորւեն պահպանողականները, ճիշտ այնպէս, ինչպէս բարեկարգչական նախագահ Խաթամիի օրօք…որի մասին, ինչպէս մի առ ժամանակ նկատելի է, քաղաքականութեան *** ոլորտում

Արտաքին դիմա•րաւման կուրս է իրականացնում մի քանի ճակատներում.

ա. Տնտեսական պատժամիջոցներ

բ. Ատոմական թղթածրար

•. Սիրիայի տագնապ եւ՝

դ. Պարսից ծոցի անվտանգութիւն…

Այս Իրանի Ազգային անվտանգութեան գերագոյն խորհրդի քարտուղար Ջալիլիի

ակտիւութիւնը՝ պայմանաւորումը՝ նոյն ապա՝ տարածաշրջանային այցը եւ մի շարք շրջանային կարեւորա•ոյն հարցերին վերահսկողութիւն կատարելը, որոնք ուղղակի թէ անուղղակիօրէն բխելու են սիրիական տագնապի տեսանելի թէ անկանխատեսելի հետեւանքներից:

Միւս կողմից՝ Իրանի արտաքին քաղաքականութեան գերատեսչութեան ղեկավար Սալեհին, երեւի չբաւարարւելով Սիրիայի խնդրում Թուրքիային հեռակայ նախազգուշացումներով (որոնք, ի դէպ, վերջին շաբաթներում հնչել են երկրի թէ՛ կրօնական ղեկավարութեան, եւ թէ՛ զինւորական ու քաղաքական պատասխանատուների կողմից), որոշեց անմիջականօրէն ու անձամբ դա փոխանցել Անկարայում՝ նոյնինքն Դաւութօղլուին: Սալեհին իր թուրք «գործընկերոջ» առջեւ յստակ պահանջ է դրել՝ 1-Դրականօրէն միջնորդել, որպէսզի իրանցի շուրջ 50 ուխտաւորները, որոնք առեւանգւել են Դամասկոսում ահաբեկչական զինեալների կողմից, շուտափոյթ ազատ արձակւեն եւ 2-Սիրիական տագնապը պէտք է հանգուցալուծւի «Սիրիա-Սիրիա» (իշխանութիւն- Իրանը միաժամանակեայ իրողութիւնների լոյսի տակ  պէտք է դիտարկել յատկապէս նախ՝ ատոմական թղթածրարի օրակարգով նոր հանդիպման եւ գլխաւորութեամբ ԵՄ-ի արտգործնախարարուհու՝ Աշտոնի հետ Ջալիլիի Լիբանան, Սիրիա եւ Բաղդադ ընդդիմութիւն) երկխօսութեան ձեւաչափով՝ բացառելով արտաքին-շրջանային ուժերի միջամտութիւնը: Իսկ միաժամանակ, դատելով նոյն օրն իսկ վարչապետ Էրդողանի Իրանի հասցէին ուղղւած «քննադատական» խօսքերը, պարզւում է որ՝ Իրան-Թուրքիա շահերի բախումը տարածաշրջանում նոր ծալքեր է կարող ստանալ…,- «Իրանի  իշխանութիւնները նախ պէտք է մտածեն Սիրիայի նկատմամբ սեփական  քաղաքականութեան մասին, յետոյ նոր խօսեն Թուրքիայի մասին…»,- ընդգծել է Էրդողանը: