«Ես կարող եմ պրեզիդենտ լինել: Չեմ կարծում, թե նախկիններն ինձնից շատ ավելի խելացի են»

«Անկախի» զրույցը սիրված երգիչ, երգահան Ռուբեն Հախվերդյանի հետ

 – Ձեր ծնողները Երևանի թատերական ինստիտուտի շրջանավարտ են եղել, Դուք նույնպես: Նրա՞նք են դեր խաղացել մասնագիտության ընտրության հարցում:

– Ոչ, ուղղակի հայրս՝ Լևոն Հախվերդյանը, ծանոթներ ուներ թատերական ինստիտուտում, և ես, որպեսզի հետաձգեի խորհրդային բանակում ծառայությունս, ընդունվեցի այդ ինստիտուտի ռեժիսուրայի բաժին:

– Մանկություն, պատանեկություն և ուսանողական տարիներ: Ո՞րն եք ավելի կարոտով հիշում:

– Դպրոցից ես միշտ գարշել եմ, որովհետև չեմ հասկացել, թե դպրոցն ընդհանրապես ինչի համար է: Ուսանողական տարիներին էլ պրակտիկան՝ գործնական պարապմունքներն էին ավելի հետաքրքիր, քանի որ առանձնապես հանճարեղ դասախոսներ չկային, բացի, իհարկե, Հենրիկ Հովհաննիսյանից, որ իմ մեջ արվեստի հանդեպ մեծ հեղափոխություն առաջացրեց: Այդ տարիներին ինձ ավելի հոգեհարազատ էր գրականությունը: Հիշում եմ՝ ինչ գիրք ձեռքս ընկնում էր, կարդում էի, հատկապես` ռուս գրականություն: Բացի Տուրգենևի գործերից: Ես այդ ժամանակահատվածում արգելված գրականություն էի կարդում:

– Ուսումնական կյանքը ոչ միայն ուսումնառություն է, այլև արկածներ, հետաքրքիր, հիշարժան դեպքեր, սիրավեպեր…

– Ինձ համար միշտ էլ առաջին հորիզոնականում ուսումնառությունն է եղել, քանի որ շատ լուրջ եմ վերաբերվել իմ մասնագիտությանը: Խորհրդային տարիներին, օրինակ, ես ստաժոր եմ եղել Մարկ Զախարովի մոտ, նայել եմ այդ տարիների լավագույն ռուսական թատրոնների լավագույն ներկայացումները: Երբ մի գործ եմ սկսում, բռնում եմ կոկորդից: Ասեմ ձեզ՝ երիտասարդ տարիներին նույնիսկ Ռուսաստանում աղջիկների համար ժամանակ չեմ գտել: Այդքան լուրջ էի վերաբերվում իմ մասնագիտական գործունեությանը:

– Դասախոսներն անշուշտ գիտեին, որ Լևոն Հախվերդյանի տղան եք: Քննությունների, ստուգարքների ժամանակ դա ձեզ օգնո՞ւմ էր:

– Երբեք, որովհետև դրա կարիքը չկար:

– Ինչքան գիտեմ, Ձեր միակ բեմադրությունը դիպլոմային աշխատանքն է եղել՝ «Սատանայի ջրաղացը»: Հետագայում չե՞ք ցանկացել զբաղվել ռեժիսորությամբ:

– Դիպլոմային աշխատանքից որոշ ժամանակ անց Գաբրիել Սունդուկյանի անվան ազգային ակադեմիական թատրոնում բեմադրեցի «Սրբություն սրբոց» ներկայացումը, որը երկար չգոյատևեց ու շատ շուտ հանվեց խաղացանկից: Իհարկե, ցանկացել եմ էլի ներկայացումներ բեմադրել, բայց հետո հասկացա, որ երբ որևէ մեկը պաշտոնի է անցնում, դառնում է գլխավոր ռեժիսոր, հարցը դառնում է պայթյունավտանգ: Իսկ թատերականը տարեկան մոտ քսան ռեժիսոր էր թողարկում:

– Եվ որոշեցիք երգե՞լ: Հայր Հախվերդյանը չընդդիմացա՞վ:

– Դեռ երիտասարդ ժամանակ համերգներ էի տալիս: Առաջին մեծ համերգը Պրահայում էր, ու այնտեղ ինձ անվանեցին մեր ժամանակների մեծագույն երգահան: Նույնիսկ, ամոթ չլինի ասելը, նրանց մամուլը գրեց, որ Վիսոցկուց էլ բարձր եմ: Մի մեծ համերգ էլ Փարիզում եմ տվել: Հայրս հենց այդ ժամանակ էլ մի բան ասաց, որ ամբողջ կյանքում ուղեկցում է ինձ. «Անհավատալի է, որ արվեստով կարելի է գումար աշխատել»:

– Երազե՞լ եք հայտնի դառնալ:

– Երբեք, նույնիսկ մտքովս նման բան չի անցել: Ճիշտն ասած, երբ տեսա, որ ռեժիսորական գործունեությանս դեմն առնում են, ավելի շատ սկսեցի երգեր գրել: Ուղղակի փորձեցի գտնել այն աշխատանքը, որն ինձ հաճույք կպատճառեր ու նաև եկամուտ կբերեր: Գիտեք երևի, որ այն տարիներին իմ որոշ առավել սուր երգերը ռադիոյով արգելում էին հաղորդել: Ու համերգներ էինք տալիս համալսարանում, որի պատճառով էլ երբեմն պատժվում էինք: Այսպես ակամա դարձա սիրված երգիչ:

– Պրն Հախվերդյան, եթե հնարավորություն ունենայիք նորից մասնագիտություն ընտրել, ի՞նչ կուզենայիք դառնալ:

– Ես ուղղակի ուրիշ բան չեմ էլ կարողացել դառնալ: Պարզապես ապաշնորհությունից է, որ ծնվել են երգերը: Իհարկե, չեմ փոշմանել, որ ռեժիսորական կրթություն եմ ստացել: Ռեժիսուրան նախևառաջ շարժական հոգեբանություն է, և այն ինձ օգնել է երգ գրելիս, ստեղծագործելիս: Այդ պատճառով էլ, եթե նկատել եք, իմ երգերը մոնտաժային բնույթ ունեն, կարծես նկարների շարք լինեն: Կարելի է ասել՝ իմ երգերը կինոյի ու հեռուստատեսության արանքում են:

– Մաեստրո, Դուք մի անգամ ասացիք, որ Ձեզ տրվող բոլոր հարցերի պատասխանները կան ձեր երգերում: «50-ից հետո» ձայնասկավառակում կարծես թե անդրադառնում եք արած–չարածին…

– Այո, չարածներս շատ են, իսկ արածներիս համար չեմ փոշմանում, չարածներիս համար եմ փոշմանում: Շատ եմ ափսոսում, որ ավելի շատ զբաղվել եմ կենցաղով, քան իմ նշանակությամբ: Իսկ իմ նշանակությունը երգ գրելն է: Ցավում եմ դրա համար: Կարծում եմ, որ վերջը մի սպոնսր կգտնվի ժամանակի փորձությանը ենթարկվողիս համար:

– Կենցաղը, փաստորեն, Ձե՞զ էլ է խանգարել:

– Իհարկե, կենցաղը դժվարացրել է իմ կյանքը: Ես էլ այն երգիչ-երգչուհիներից չեմ, որոնք կարողանամ կենցաղում խնդիրներ չունենալ: Այն երգիչ-երգչուհիներին նկատի ունեմ, որոնց բրթում են բառի բուն և փոխաբերական իմաստով:

– Բայց նրանցից շատերը հաճախ կատարում են Ձեր երգերը:

– Եթե լավ են երգում, իմ երգն է, եթե լավ չեն երգում, իմ երգը չէ: Իմ երգերը բանաստեղծական երգեր են, և կատարելիս կարևոր է խոսքի կուլտուրային տիրապետելը, ոչ թե ձայնային տվյալներ ցույց տալը: Ասեմ, որ մեր երգիչ-երգչուհիներին այդ հարցում մի քիչ գրագիտությունը պակասում է, շեշտադրության խնդիրներ ունեն: Նրանք բեմական խոսքի արվեստին չեն տիրապետում: Ես ռեժիսորականն եմ ավարտել, բեմական խոսքից «5+» եմ ստացել:

Բեմական խոսքը կապ ունի հռետորության հետ. ոնց խոսես, ինչպես ներկայացնես միտքը, դրա ենթատեքստը…

– Ձեր երգերից ո՞րը կարող եք հաճախ լսել:

– Ես իմ երգերը չեմ լսում և չեմ սիրում: Երբեք չեմ լսել, դա նորմալ բան չէ: Դա նույնն է, թե մարդը նայի հայելու մեջ և հիանա իրենով: Ես նարցիսիզմով չեմ տառապում: Ավելին` անընդհատ մինուսներ եմ գտնում իմ երգերի մեջ և համերգային կատարումների ժամանակ փորձում ուղղել դրանք:

– Ձեր վերջին տարիների երգերում քիչ եք անդրադառնում սիրո թեմային, կանանց: Ինչո՞վ կբացատրեք:

– Ես կանանց երբեք էլ շատ չեմ անդրադարձել: Խնձորը նկարելու համար չէ, ուտելու համար է: Սա ասել է Պիկասոն:

– Բայց մի անգամ էլ ակնարկեցիք, թե կանանց չեք սիրում…

– Այո, չեմ սիրում, կինը դասակարգային թշնամի է: Երբ նա դառնում է քո անձնական օգտագործման կինը, դու դառնում ես նրա կողմից առաջին օգտագործվողը…

– Պարոն Հախվերդյան, Ձեր անցած տարիների ընթացքում շա՞տ եք ունեցել երազանքներ, որոնք այսօր էլ շարունակում են երազանք մնալ:

– Մեկը կա, որ շարունակում է երազանք մնալ: Երազում եմ, որ մեր ժողովուրդն ապրի բարեկեցիկ կյանքով, էդ ժամանակ ես իմ համերգի տոմսերի գինը ոնց ուզենամ, էնպես էլ կդնեմ: Եթե մեր ազգը փողատեր լիներ, ես հիմա էլ իմ համերգի տոմսերի գինը բարձր կդնեի: Թե չէ էնքան ձրի համերգ եմ տվել: Այդ համերգները անուն ունեն, չեմ հիշում ոնց են կոչվում:

– Բարեգործակա՞ն:

– Հա, բարեգործական: Դեռ այն ժամանակներում, երբ Վազգեն Մանուկյանի կինը՝ Վարդուհին, սոցապում էր աշխատում, Աշոտ Եսայանն էլ նախարար էր, ես մի համերգով  6 ամիս աղքատների մի ճաշարան եմ պահել:

– Բոլորս էլ գիտենք, որ մշտապես բարեգործական ակցիաներ եք անում, գործով և խոսքով բնապահպանական խնդիրներին անդրադառնում, լուծումներ գտնում…

– Եթե երբևէ որևէ կուսակցություն մտնեմ, ապա կանաչների կուսակցություն եմ մտնելու: Բնապահպանության մասին երգեր չունեմ, դրանք լոզունգներ են, օրինակ՝ «Սիրիր բնությունը մորդ պես»…

– Դուք նաև ժամանակ առ ժամանակ քաղաքական ուժերի կողքին եք, թևութիկունք… Հիասթափվա՞ծ եք:

– Առաջին փոթորիկը եղավ այն ժամանակ, երբ Վազգեն Մանուկյանը մասնակցեց նախագահական ընտրություններին: Իր կողքին էինք ես ու իմ ընկերները: Ուզում էինք պայքարել, բայց որոշ ժամանակ անց հասկացա, որ կարևորը հաշվողներն են, ոչ թե` ինչքան ձայն ես ստացել…

Գիտես, նախարարը կարող է փոխել ինչ-որ բան, բայց նախարարից առաջ պետք է մի  պրեզիդենտ լինի, որ ճիշտ նախարար ընտրի: Ես, իհարկե, չեմ նախանձում Սերժ Սարգսյանին: Բայց մի մարդ, որ խոսում է սպիտակ էջից սկսելու մասին, թող սկսի իր շրջապատից:

– Իսկ ո՞ւմ եք տեսնում նախագահի պաշտոնում: Չէ՞ որ առաջիկայում նախագահի ընտրություններ են:

– Ինձ: Ինչ է, վա՞տն եմ: Բայց ես գիտեմ, որ իմ թեկնածությունը դնեմ, ինձ չեն ընտրի: Որովհետև հաշվողները կան: Էլի եմ կրկնում՝ կարևորը հաշվողներն են, ոչ թե` ինչքան ձայն ես ստացել: Չէ, իմ կարծիքով ես կարող եմ պրեզիդենտ լինել: Չեմ կարծում, թե նախկիններն ինձնից շատ ավելի խելացի են:

– Ունե՞ք մեծ և նվիրական ցանկություն, որը կասեք մեր ընթերցողին:

– Ազգային գաղափարախոսությունն է, որ կցանկանայի ի կատար ածվեր, որ մենք ապրեինք մեր ամբողջական հայրենիքում` Արևմտյան Հայաստանում: Սա ինձ համար երազանք է:

Զրուցեց

Միքայել ԱՀԱՐՈՆՅԱՆԸ