Հայ գրատպությունն Օսմանյան կայսրությունում

ՄՇԱԿՈՒՅԹ, Օրվա լուր | | April 25, 2012 14:39
Հայերն առաջիններից էին, որ օգտվեցին Գուտենբերգի գյուտից և 1512թ. սկսած աշխարհի տարբեր ծայրերում, որտեղ կային հայկական գաղթավայրեր, հիմնադրեցին տպարաններ և տպագրեցին հայերեն գրքեր: Անմասն չմնաց նաև Օսմանյան կայսրությունը, որի մայրաքաղաք Կ. Պոլսում 1567թ. տպագրվեց առաջին հայ գիրքը: Ժամանակի ընթացքում Կ.Պոլիսը դարձավ հայ գրատպության հիմնական կենտրոններից մեկն ընդհուպ մինչև 20-րդ դարի սկիզբը:
Կ. Պոլսում Աբգար Թոքատեցու (1568-1569) և Երեմիա Քյոմուրճյանի (1677-1678) տպագրական կարճատև գործունեությունից հետո, 17-րդ դարում հիմնվեցին անընդմեջ գործող Սարգիս Եվդոկացու, Գրիգոր Մարզվանցու և Աստվածատուր Կոստանդնուպոլսեցու տպարանները, որոնք երկար ժամանակ տպագրական բեղուն գործունեություն ծավալեցին: Արևմտահայ ականավոր տպագրիչներից են եղել նաև Պողոս Արապյանը, Սարգիս Դպիրը, Չնչին Հովհաննեսը և ուրիշներ: Մինչև 1800թ. միայն Կ. Պոլսում լույս է տեսել շուրջ 350 անուն հայերեն գիրք:
Կրոնաբարոյական բնույթի վաղ հրատարակությունների կողքին տպագրվեց նաև պատմական, գեղարվեստական, ուսումնական, գիտական և այլ բովանդակության գրաբար և աշխարհաբար, հեղինակային և թարգմանական գրականություն:
Հայկական տպարաններ հիմնվեցին Զմյուռնիայում, Արմաշում, Վանում, Մուշում, Բուրսայում, Ադանայում, Ադրիանապոլսում, Ադաբազարում, Կոնիայում, Նիկոմեդիայում, Սամսունում, Կարինում, Երզնկայում, Եվդոկիայում, Խարբերդում, Ամասիայում, Մարզվանում, Այնթապում և այլուր:
Հայոց ցեղասպանության տարիներին Արևմտյան Հայաստանում և Օսմանյան կայսրության հայաշատ քաղաքներում գործող տպարանները դադարեցին գոյություն ունենալ: Այդ տարիներին ոչնչացվեցին հարյուրավոր տպարաններ, գրադարաններ և մատենադարաններ, այրվեցին տասնյակ հազարավոր հայերեն գրքեր:
Դիտվել է 1034 անգամ:
Print Friendly

Leave a Reply