Երիտասարդական ավանդական հավաքները Գերմանիայում որպես ինքնության զորացման առանձնահատուկ ազդակներ

2011 թվականի դեկտեմբերի 16-ին Գերմանիայի նորդռայն-վեստֆալյան գողտրիկ քաղաքը` Ախենը, վերածվել էր «փոքրիկ Հայաստանի»: Պատճառը կայսերական այս քաղաքում կազմակերպված Գերմանիայի հայ երիտասարդների հերթական ձմեռային հանդիպումն էր:

Այսպիսի հնդիպումները կազմակերպվում են ավանդաբար` 1987 թվականից սկսած, տարեկան երկու անգամ: Դա Գերմանահայոց Կենտրոնական Խորհրդի (ԳԿԽ) հիմնական աշխատանքներից մեկն է:

Հանդիպման վայրը պատահաբար չէր ընտրված: Ախենում ևս հայերը ակտիվ գործունեություն են ծավալել. դեռևս 9-րդ դարում հայ վարպետների աջակցությամբ կառուցվում է Ախենի հայտնի դոմի (եկեղեցու) գմբեթը:

Ախենում են օծվել 31 գերմանական թագավորներ, այդ թվում նաև ծագումով հայ կայսրուհի Թեոֆանուի ամուսինը` կայսր Օտտո 2-րդը և նրանց որդին` Օտտո 3-րդը:

19-դարի 80-90-ականներին Անդրեաս Արծրունին` հանքաբանության ու ֆիզիկական քիմիայի հռչակավոր պրոֆեսորը, գիտա-մանկավարժական բեղուն գործունեություն է ծավալել Ախենի թագավորական տեխնիկական համալսարանում:

Իսկ արդեն 1969 թվականին այս քաղաքում գերմանախոս երեք երկրների` Գերմանիայի, Ավստրիայի և Շվեյցարիայի հայկական միությունների համատեղ գումարած հիմնադիր համագումարը հիմք է դնում Գերմանախոս Երկրների Կենտրոնական Կազմակերպությանը, որը հետագայում վերածվում է Գերմանահայոց Կենտրոնական Խորհրդի (ԳԿԽ), որի մերօրյա ատենապետի` Ազատ Օրդուխանյանի բնորոշմամբ, որը երիտասարդական հավաքի գլխավոր պատասխանատուն էր, «սույն հավաքները ունեն  ուսուցողական, ճանաչողական, դաստիարակչական ու ազգային չափազանց մեծ նշանակություն»:

«Սույն հավաքների միջոցով մենք փորձում ենք մեր երիտասարդներին փոխանցել գերմանական պատմության ու մշակույթի հայկական մասը, ծանոթացնել Գերմանիայի տարբեր քաղաքներին, դրանցում արձանագրված հայկական հետքերին, ինչպես նաև հայկական ներկային»,- Aachener Nachrichten (21.12.2011) շրջանային թերթից այցելած թղթակցին երիտասարդական հավաքների նպատակների մասին հակիրճ ներկայացրեց պր. Ա. Օրդուխանյանը:

Չմոռանանք նշել նաև ԳԿԽ-ի ատենադպրուհի Սոնա Հակոբյանի կատարած հսկայական աշխատանքը, որը հավաքի հիմնական համակարգողն էր: ԳԿԽ-ի վարչության երիտասարդական հարցերի պատասխանատու դր. Ասպետ Անթապյանի, կազմակերպության «Երիտասարդ Հայեր» հանձնախմբի (www.Junge-armenier.de) անդամներ ` Եղշա Բաքրջյանի, Լուսինե Կարապետյանի, Արամազդ Սարգիս-Կարապետյանցի, Լևոն Համբարձումյանի և Մարտին Վայվալակի հետ   մշակած հանդիպման եռօրյա ծրագիրը ընթանում էր «Հայերը Գերմանիայում, գերմանացիները Հայաստանում» թեմայով, որը նույն թվականի ամառային երիտասարդական հավաքի թեմատիկ շարունակությունն էր:

Հայկական դպրոցի, մամուլի, եկեղեցիների ու կուսակցությունների կողքին թերևս այսպիսի միջոցառումների օգնությամբ ևս պետք է նպաստել հայկական ավանդույթների ու սովորույթների պահպանմանը: Այս հանդպումներն ունեն հայապահպանման ու հայազարգացման հատուկ շեշտադրում: Դրանք նաև լավ առիթներ են երիտասարդների ծանոթության, ընկերության ու ընտանիքների կազմավորման համար: Ապրելով օտար միջավայրում` դժվար է պահպանել ազգային դիմագիծը: Դրա համար մեծ ցանկություն է պետք` չձուլվելու ցանկություն, ինչպես նաև համապատասխան կառույցներ ու անձնական զոհաբերություն:

Դեկտեմբերի 16-19-ի հանդիպումը, որը կազմակերպված էր հավուր պատշաճի, Ախեն էր բերել մոտ 50 երիտասարդ հայերի` Գերմանիայի ամենատարբեր քաղաքներից` Քյոլնից, Մայնի Ֆրանկֆուրտից, Դորթմունդից, Բոխումից, Վուպերտալից, Նյուրնբերգից, Բոննից, նույնիսկ ռումինական Բուխարեստից:

Երեկոն հատկապես անմոռանալի դարձրեց որպես պատվավոր հյուր հրավիրված, Գերմանիայում պաշտոնապես ամենաուժեղ մարդը ճանաչված, մեր հայրենակիցը` Պատրիկ Բաբումյանը: Նրա հետ զրույցն ու կազմակերպված ուժի ցուցադրությունը ազգային հպարտության ու ինքնության զորացման առանձնահատուկ զգացումներ փոխանցեցին հավաքին մասնակից երիտասարդներին:

Հաջորդ օրերի ծրագրերը խիստ հագեցած էին:

Գերմանահայ երիտասարդ մասնագետ Նաթալի Ադամը ներկայացրեց «Դեպի Հայաստան» ծրագրին` իր եռամսյա մասնակցության մանրամասները, խրախուսեց ներկաներին ու առաջարկեց անպայման մասնակից դառնալ այս կարևոր ծրագրին: Նրան հաջորդեց 18-ամյա Եղշա Բաքրջյանի բանախոսությունը` Հայաստանում 4,5 ամսում հայերեն սովորելու և հայրենի դպրոցներից մեկում ազգային գիտակցության ու ինքնության ամրապնդման իր փորձառությունը:

Այնուհետև դր. Շավարշ Հովասափյանը ներկայացրեց Գերմանիայի ներկա հայկական համայնքների կազմավորման, գործունեության ու նրա գլխավոր ղեկավար մարմնի` Գերմանահայոց Կենտրոնական Խորհրդի ձևավորման պատմությունն ու աշխատանքի կարևոր ոլորտները: Դր . Շավարշ Հովասափյանը 1963 թվականից ապրում է Գերմանիայում և Պարսկաստանից տեղափոխման օրվանից (48 տարի շարունակ) ծառայում է գերմանահայ համայնքին և ամենաերկարն է ղեկավարել ԳԿԽ-ն:

Ծրագրի երրորդ օրը երիտասարդներին սպասվում էր դրա ամենահետաքրքիր ու վիճահարույց բաժինը` Ախենի կինոթատրոններից մեկում «Անտունի» ֆիլմի դիտումն ու նրա գլխավոր ռեժիսորի` Սամիրա Ռադսիի և թուրք դերասանուհի Գյունայ Կյոզեի (Արսինե), (մեկ այլ թուրք դերասանուհի` Նյուրսել Կոզեն խաղում էր Անուշի դերը) հետ հանդիպումը: Թուրք դերսանուհիների կատարմամբ հայերի ինքնության և հայրենիքի մասին պատմող ֆիլմը բավականին վրդովմունք առաջացրեց հայ երիտասարդներից մի մասի մոտ: Ֆիլմի մասին քննարկումը դեռ պետք է շարունակվեր Ախենի հայկական համայնքում, որը մի քանի ժամով հյուրընկալեց երիտասարդական հավաքին եկած 50 հայ երիտասարդներին: Ախենի համայնքը Ռազմիկ Ավագյանի, Ավետիք Ավետիսյանի, Մուրադ Յանարի և մյուսների ղեկավարությամբ գործում է մոտ 6 տարի: Համայնքում հայ երիտասարդների ջերմ ընդունելությանը հաջորդեց «Անտունի» ֆիլմի քննարկումը ռեժիսորի և թուրք դերասանուհու հետ: Թերևս ֆիլմի ռեժիսորն ու սցենարի հեղինակը` մեր հայրենակցուհի Կարին Կաչին կարծում են, որ յուրաքանչյուր հայ պետք է երախտապարտ լինի հայերի մասին Գերմանիայում ֆիլմ նկարահանելու համար: Բայց քննարկումը ցույց տվեց, որ կան նաև հակառակ կարծիքներ: Նախ քննադատվեց ֆիլմի այն մասը, որ ինքնության մասին ֆիլմում չպետք է ընդգծվեր հայ աղջկա և օտար տղամարդու սիրավեպը, ապա «վերադարձ դեպի արմատներ» երևույթը ներկայացնելիս ֆիլմի հեղինակները պետք է իրենց հերոսուհուն ոչ թե Երևան բերեին, այլ տանեին այնտեղ, որտեղ ապրել և որտեղից գաղթել էին նրա ծնողները, այսինքն` Արևմտյան Հայաստան: Հստակ երևում էր, որ ֆիլմի ստեղծողները շատ թույլ պատկերացում են ունեցել հայրենիքի գաղափարի և քաղաքականության անմիջական կապի վերաբերյալ: Բուռն քննարկումներն ու հարցադրումներն, իհարկե, արդեն ոչինչ չփոխեցին: ֆիլմը ցուցադրվում է արդեն: Մասնակիցներից հատկապես որոշ անհանգստացողների նխատակն էր ցույց տալ, որ ոչ բոլոր հայերն են ողջունում նման բնույթի ֆիլմերը: Նման քննարկումները կարող են սթափեցնել ֆիլմի հեղինակներին իրենց հետագա ծրագրերը կազմելիս:

Երեկոյի հույզերը հանգստացրեց հայկական ավանդական համով-հոտով խորովածը:

Բարձր տրամադրությամբ, հայրենասիրական ոգով տոգորված երիտասարդներն ու կազմակերպիչները դեկտեմբերի 19-ի առավոտյան հրաժեշտ տվեցին միմյանց` 2012-ի ամռանը այս անգամ արդեն Արևելյան Գերմանիայի Լայպցիգ քաղաքում միմյանց հանդիպելու ակնկալիքով:

Մարինե Խլղաթյան

Ամբերգ, Գերմանիա