ՀԱՅԿ ՕՐԴՅԱՆ. Տնակից մինչև Օրդֆիլմ

Ասում են` ռեժիսորները սիրում են յուրօրինակություն և չեն սիրում «քառակուսի» մտքեր… Նաև մի հետաքրքիր առանձնահատկություն ունեն. նրանց ճանաչում են իրենց իսկ ֆիլմերից: Նման ռեժիսորներից է երիտասարդ վավերագրող Հայկ Օրդյանը: Հիշեցնենք` նրան են պատկանում «Անանուն շիրիմներ», «Ասք հայոց գինու մասին», «Ֆրունզիկ Մկրտչյան. կյանքը ժապավենի վրա», «Կինոպոետը. Արտավազդ Փելեշյան» վավերագրական ֆիլմերը: Հայկ Օրդյանը նաև դասախոսում է Մանկավարժական համալսարանի կուլտուրայի ֆակուլտետում: Ասում է, որ հաճելի է ուսանողների հետ աշխատելը:

Իսկ նրա առաջին պատվավոր քննադատը տղան է` 5-ամյա Նարեկը: Հորը շատ չի քննադատում, ասվածն էլ ընկալում է մանկան պարզությամբ…

– Պրն Օրդյան, լսել եմ, որ երեխա ժամանակ նկարչության եք գնացել: Մանուկ Օրդյանը մտածո՞ւմ էր ռեժիսոր դառնալու մասին…

– Չէ (ծիծաղում է,-հեղ.), այդ ժամանակ ես նույնիսկ պատկերացում չունեի` ինչ եմ դառնալու: Ռեժիսոր դառնալու որոշում կայացրի 7-րդ թե 8-րդ դասարանում: Հիշում եմ` դպրոցական էի, երբ արդեն հեռուստատեսային հաղորդումների և ֆիլմերի մտահղացումներ ունեի: Իսկ այդ ժամանակվա հեռուստատեսությունում շատ քիչ էին հետաքրքիր հաղորդումները: Հեռուստատեսությունն անցումային փուլում էր. գործում էին միայն Հայաստանի ազգային և «Նորք» հեռուստակայանները և ռուսական առաջին և երկրորդ ալիքները: Մտահղացումներիցս մեկը, օրինակ, «Հարսանեկան զամբյուղ» թոք-շոուն էր: Դա խաղարկային ինտելեկտուալ շոու էր, որին մասնակցում էին նորապսակները: Այդքանն եմ հիշում:

–Հետո ինստիտուտ, երիտասարդական տարիներ, չէ՞…

– Այո, դրանք անմոռաց տարիներ էին: Ավարտել եմ Մանկավարժական համալսարանի կուլտուրայի ֆակուլտետի հեռուստաֆիլմերի և հեռուստածրագրերի ռեժիսուրայի բաժինը: Իմ կուրսի ղեկավարը Անտոն Աղայանցն էր, որին անչափ շնորհակալ եմ. նա կարողացավ մեզ դրամատուրգիա հրամցնել, օրինակ` կինո, թատրոն, Ստանիսլավսկու սիստեմը մեզ շատ լավ ներկայացրեց և մինչև հիմա ես այդ սիստեմով եմ առաջնորդվում: Երբ ընդունվեցի, մեր ամբիոնի վարիչը Յուրի Երզնկյանն էր` հայտնի կինոռեժիսոր, շատ հետաքրքիր մանկավարժ, նրանից հետո եկավ Ֆրունզե Դովլաթյանը, այնուհետև` Ալբերտ Յավուրյանը: Այ, Ալբերտ Գառնիկովիչի հետ մեր հարաբերությունները բարեկամական դարձան: Նա մեծ գեղագետ էր և կինոարվեստի հետ շփման մեր հիմնական աղբյուրը: Այսինքն` այս մեծ կինոդպրոցը իր ազդեցությունը, բնականաբար, թողեց մեզ վրա:

– Հենց ուսանողական տարիներին է, չէ՞, որ ուսանողը կամ սիրում է մասնագիտությունը, կամ չի սիրում: Առաջինը Ձեզ ո՞վ ծանոթացրեց ռեժիսուրայի այդ մեծ ու առեղծվածային աշխարհի հետ:

– Անկեղծ ասած, ես իմ մասնագիտությունն ավելի շատ սիրեցի, երբ ծանոթացա ռեժիսոր Արա Շիրինյանի հետ: Դեռ համալսարանում չէի, բայց մի քանի անգամ նա ինձ պարզապես խորհուրդներ տվեց, թե, օրինակ, ինչ կարելի է կարդալ, ինչպես կարելի է, ասենք, մեկնաբանել այս կամ այն ֆիլմը: Իրոք, ռեժիսուրան հետաքրքիր ու յուրօրինակ  աշխարհ է:

– Մասնագիտությունը սիրող ուսանողները միշտ էլ ձգտում են աչքի ընկնել, կարծես թե առաջին քայլերն են անում…

– Գիտես, մեր կուրսը շատ հետաքրքիր էր: Կուրսի կորիզը կարծես կազմված լիներ մեր 4-5 ընկերներից: Դեռ առաջին ուսանողական տարիներն էին, երբ մտածեցինք հիմնել մի փոքրիկ հեռուստաստուդիա: Դա, անշուշտ, ուսանողական երևակայություն էր, բայց պատկերացրեք` հիմնեցինք: Անունն էլ էր հետաքրքիր` «Տնակ TV»: Հեռուստաարտադրանքները պատրաստում էինք մեր ընկերներից մեկի տնակում: Ի դեպ, պետք է ասեմ, որ այդ տարիներին շատ հետաքրքիր ստեղծագործություններ արեցինք: Փաստագրական մի ֆիլմ նկարահանեցինք, որը «Սուրբ Աննա» միջազգային ուսանողական դեբյուտային փառատոնում մրցանակի արժանացավ:

– Իսկ Հայկ Օրդյանն ինչպե՞ս հայտնվեց հեռուստատեսությունում:

– Մի անգամ ինձ Արա Շիրինյանը խորհուրդ տվեց, որ գնամ ու մասնակցեմ մի հեռուստատեսային նախագծի: Ազգային հեռուստատեսության գլխավոր ռեժիսոր Սուրեն Ռշտունին նկարահանում էր ամանորյա ծրագիրը: Դա ինձ համար լրիվ այլ մթնոլորտ էր, լրիվ այլ աշխարհ: Ճիշտ է` այդ ժամանակ ես մասնակցում էի ավելի փոքր ծավալի նկարահանումների, փոքրիկ հարցազրույցների կամ փոքրիկ ֆիլմերի, բայց մեծ հեռուստատեսային արտադրություն չէի տեսել: Իհարկե, հետագայում եղան բազմաթիվ այլ մեծածավալ հաղորդումներ, դրանցից էր, օրինակ, Մարատ Օրդյանի «Շաբաթ երեկո» ծրագիրը:

– Պրն Օրդյան, բայց Հանրային հեռուստատեսությունում Ձեր աշխատած տարիները չեք մոռանա, թեկուզ այն պատճառով, որ ծանոթացաք Ձեր կյանքի երկրորդ կեսի հետ:

– Կյանքի այդ ժամանակահատածը մոռանալ չեմ կարող (ժպտում է,-հեղ.): Աշխատում էի «Հայլուր» լրատվականում` որպես ռեժիսոր, և հանկարծ մի գեղեցկադեմ աղջիկ եկավ ընդունվելու վրացերենի թարգմանիչ ու մեկնաբան: Ինձ հանձնարարեցին, որ աշխատեմ նրա հետ: Խոսքի կուլտուրայից սկսած մինչև ռեպորտաժի վերջնական տեսքը պատրաստում էինք միասին: Եվ հասկացա, որ Ռուզանից բացի, այլ մարդ չի կարող լինել իմ կյանքի երկրորդ կեսը: Չնայած մինչև հիմա կնոջս հիշեցնում եմ, որ նա իմ անունը միշտ սխալ էր ասում: Չգիտես` ինչու նրա համար ես Կարեն էի: Նա էլ է հեռուստատեսության մարդ, և դա է պատճառը, որ իմ ուշ տուն գնալը ավելորդ վեճերի առիթ չի դառնում:

– Թողնել հեռուստատեսությունը ու նվիրվել կինովավերագրությանը. ամեն ռեժիսոր չէր անի, չէ՞:

– Իհարկե, հեռուստատեսությունում էլ վավերագրություն գոյություն ունի: Ցավոք, հայկական հեռուստատեսությունում այն մի փոքր կաղում է: Վավերագրական հաղորդումներ մենք շատ ենք արել: Քրոջս` լրագրող Ալինա Օրդյանի հետ ստեղծեցինք «Հազարից մեկ» հեռուստահաղորդումը, որը հեռուստատեսային փաստագրության օրինակ է (քրոջս հետ մենք հետագայում շատ այլ փաստագրական ֆիլմեր էլ ենք նկարահանել): Ես հեռուստատեսային լավ դպրոց եմ անցել, գրեթե բոլոր ժանրի հաղորդումներում մասնակցություն ունեցել եմ: Նույնիսկ աշխատել եմ լրատվական ծրագրերում: Վերջում, երբ հանրագումարի բերեցի, հասկացա, որ ինձ ավելի սրտամոտ է վավերագրությունը: Օրինակ` հայտնի հետաքննող լրագրող Էդիկ Բաղդասարյանի և Իրինա Հովհաննիսյանի հետ նկարահանեցինք «Անանուն շիրիմներ» հետաքննական փաստագրական հեռուստաֆիլմը, որը Երևանի անօթևանների մասին էր: Այս ֆիլմը շատ կարևոր էր ինձ համար, այստեղ ես հասկացա, որ ռեժիսորը պետք է նույնիսկ անօթևանների հետ օրեր անցկացնի` արժանի արդյունքի հասնելու համար: Միգուցե ֆինանսական առումով ավելի շահեկան էր հեռուստատեսությունում մնալը, բայց մեր հեռուստատեսությունը մեծ խնդիր ունի. հեռուստատեսային մենեջմենթը մեզ մոտ կայացած չէ, որը պրոֆեսիոնալ հեռուստատեսություն ունենալու առաջին պայմանն է: Սրա բացը մենք ամեն օր տեսնում ենք եթերում: Պրոֆեսիոնալիզմը մեր եթերում, ցավոք, ամենավերջին տեղում է, իսկ մենք պրոֆեսիոնալ մասնագետներ ունենք, ուղղակի այդ մասնագետների աշխատանքը եթերում չի երևում: Մի խոսքով, մեր հեռուստատեսություններում դիլետանտիզմը բացահայտ երևույթ է: Այս և այլ հանգամանքներ ինձ ստիպեցին, որ դուրս գամ հեռուստատեսությունից:

– Դա՞ էր պատճառը, որ ստեղծեցիք «Օրդֆիլմ» ֆիլմարտադրող ընկերությունը:

– «Օրդֆիլմի» գաղափարը ծնվեց ընկերոջս` հեռուստաօպերատոր Ալեք Հովհաննիսյանի և քրոջս` Ալինա Օրդյանի հետ քննարկման արդյունքում: Նրանց հետ երկար ստեղծագործական ճանապարհ էի անցել: Եվ երևի այս գաղափարը բնականորեն հասունացել էր:

«Օրդֆիլմն» իր առջև այլ խնդիր է դրել: Հեռուստատեսային աշխատանքը  կաղապարված է. պետք է հստակ հաղորդումներ նկարահանես ու եթեր տաս, անկախ նրանից` դրա հետ համաձայն ես, թե ոչ: «Այդպես է պետք»,- ասում են, ու վերջ: Իսկ մենք ցանականում ենք  այլ ձևաչափով աշխատել: Արտադրում ենք հիմնականում փաստավավերագրական կինո և հեռուստատեսային ֆիլմեր, որոնք նույնպես հեռուստատեսությամբ են եթեր հեռարձակվում: Այսօր աշխարհում ընդունված է փոքրածավալ կինոն և հեռուստաարտադրական ընկերություններից գնել բազմապիսի նախագծեր ու հեռարձակել: Այս դեպքում որակը  հաստատ բարձրանում է, որովհետև մրցակցությունը դաշտից հեռացնում է անորակ արտադրողներին: Մեզ մոտ այս հարաբերություններն էլ հստակեցված չեն: Լավ օրինակ է, ասենք, «Ազգային հերոսներ» ֆիլմաշարը, որ Հանրային հեռուստատեսության առաջին ալիքով է եթեր հեռարձակվում: Այն նվիրված է Հայաստանի անկախության 20-ամյակին ու նպատակ ունի մեր ազգային հերոսներին ճանաչելի դարձնել հասարակության լայն զանգվածների շրջանում: Հեռուստատեսության համար շփման հեռաքրքիր դպրոց էր մեր կազմակերպած HTB ռուսական հեռուստաալիքի մեգադեմքերի վարպետության դասընթացը: Վերջիններս մեր հեռուստամասնագետներին ներկայացրին այն գաղտնիքները, թե ինչպես են իրենք աշխատում: Կարծում եմ` նմանօրինակ շփումները անչափ կարևոր են և շարունակական կլինեն: Պետք է ասեմ, որ HTB ռուսական հեռուստաալիքի հետ արդեն սկսել ենք նկարահանել վավերագրական ֆիլմ ցեղասպանության մասին: Այն, կարծում եմ, կներկայացնենք նաև միջազգային որոշ փառատոների: Համենայն դեպս, գործընթացը, նկարահանումները շարունակվում են:

Իսկ այս օրերին մենք բանակցություններ ենք վարում ռուսական կողմի հետ: Խոստանում եմ` առաջիկայում ևս հեռուստատեսային բարձրակարգ մասնագետների խումբ կգա մեր երկիր:

– Դուք նաև փաստագրական ֆիլմերի հեղինակ եք` Մհեր Մկրտչյան, Արտավազդ Փելեշյան…

– Գիտես, ինքնանպատակ երբեք չի կարելի ֆիլմ նկարահանել: Երբ ինքնանպատակ ինչ-որ մի գործ ես անում, միշտ ձախողվում է: Իսկ երբ մտածում ես, որ ի վերջո մենք ունենք շատ հայտնի ու սիրված մարդիկ, որոնց անձնականի կամ գործունեության մասին շատ քիչ կամ գրեթե ոչինչ հայտնի չէ, այդ առումով հետաքրքրական է դառնում պրպտելը, գտնելը, ներկայացնելը: Օրինակ, երբ համեմատում ես Մհեր Մկրտչյանի կյանքն ու գործունեությունը, հասկանում ես, որ ինքն էր ընտրում իր դերերը` ըստ կյանքի տվյալ շրջանի ու հոգեվիճակի: Իսկ Փելեշյանը կինովավերագրությունում իմ իդեալն է: Նրա կինոյի կողքով ես պարզապես անցնել չէի կարող: Իսկ այն, որ նրան ներկայացնելու խնդիր կա, ակնհայտ է: Մենք էլ ներկայացրեցինք: Ի դեպ, նշվածները հեռուստատեսային փաստագրական ֆիլմեր են, իսկ կրեատիվ կինովավերագրություն ես դեռ մուտք չեմ գործել: Ունենք ծրագրեր, որոնք արդեն կինոյի լեզվով կներկայացնենք հանդիսատեսի դատին: Առաջ Աստված:

Հարցազրույցը վարեց

Միքայել ԱՀԱՐՈՆՅԱՆԸ