Սոճի
ԲՈՒՅՍԵՐ, Շաբաթվա լուր | ankakh | December 8, 2011 13:01Սոճին ապրում է միջինում 350 տարի` հասնելով 35-ից 75 մետր բարձրության, բայց նրանց մեջ կան երկարակյացներ: Օրինակ ԱՄՆ-ի հարավ արևմուտքում քիստոտ սոճին (Pinus aristata) ապրում է մինչև 6000 տարի և երևի աշխարհի ամերնաերկարակյաց ծառն է:
Բացի այդ , սոճին տարբերվում է իր թեփուկանման կեղևով և հզոր արմատներով, որոնք ուղղահայաց խորը խրվում են հողի մեջ և իրենց կողքի արմատները լայնորեն տարածում: Դրա շնորհիվ սոճու արմատներըի կառուցվածքը կարելի է անվանել անտառի սկիզբ, քանի որ նա կարող է աճել տարբեր տեղերում` փշատերև անտառում, ավազում, լեռների վրա և անդունդի եզրին: Սոճու շատ տեսակներ չեն վախենում ոչ ձնից, ոչ սառնամանիքից, ոչ երաշտից և ոչ էլ քամիներից: Բայց այդ գեղեցիկ փշատերև ծառը իր հարթ և բարակ ցողունով շատ զգայուն է փոշով և գազերով կեղտոտված օդի նկատմամբ, ինչը սահմանափակում է նրանով քաղաքները կանաչապատելու հնարավորությունը :
Հիմնականում սոճին տարածված է սառը և բարեխառն կլիմա ունեցող հյուսիսային կիսագնդում, որտեղ նա ձևավորում է անտառներ և բացատներ լավ դրենաժով հողերի և լեռնոտ թեքությունների վրա: Երևի սոճիների բնակության վայրի շնորհիվ է բույսի անունը «pinus» դրվել, որ լատիներեն նշանակում է «լեռների վրա աճող»:
Բարեխառն գոտիներում ընդամենը հաշվում են սոճու 100 տեսակ և ավելի քան 20 տեսակ` արևադարձային և մերձարևադարձային գոտիներում, որոնցից շատերը օգտագործում են տնամերձերի կանաչապատման, լանդշաֆտների կառուցման ժամանակ: Այդ դեպքում սոճու որոշ տեսակներ գնահատվում են իրենց գեղեցիկ պսակի և բազմազան կառուցվածքների համար, իսկ ուրիշները փշատերևի բուրմունքի և գեղեցիկ կոների համար:
Դեկորատիվ այգեգործության մեջ հաճախակի օգտագործում են սիբիրյան սոճին (Pinus sibirica), Վեյմուտովի սոճին (Pinus strobus), ռումելյան սոճին (Pinus рейсе), Բանկսի սոճին (Pinus banksiana) և սոճու փռվածքը (Pinus mugo var. mughus)` Ալպերից, որը ձևավորում է ցածր թփանման բուսականություն: Ղրիմի սարերում և Սև ծովի հյուսիսային ափերին հաճախ հանդիպում է Պալլասի սոճին կամ ղրիմյանը (Pinus Pallasiana), դա 30 մետրանոց ծառ է , որը իր երկար և մուգ կանաչ փշերի շնորհիվ շատ դեկորատիվ տեսք ունի: Այդ տեսակը հրաշալի է օգտագործվում հարավային այգեգործության մեջ տնամերձների ձևավորման ժամանակ:
Ռուսաստանում ամենատարածվածը սովորական սոճին է (Pinus silvestris): ԱՄՆ-ում ամենատարածվածը խնկային (Pinus taeda) և կարճափշոտ (Pinus brevifolia)սոճին է : Ամենահարգի սոճու տեսակներն են համարվում Վեյմուտովի սոճին (Pinus strobus) , դեղին սոճին (Pinus ponderosa) և խեժոտ սոճին (Pinus resinosa): Ավելի քիչ հայտնի տեսակներից են եռափուշ Սաբինա սոճին (Pinus sabiniana) ` Կալիֆորնիայից, որն ունի 15-25սմ երկարությամբ և արտահայտիչ ոտքեր ունեցող կոներ, և Օրեգոնի հարավ արևմուտքից ու Կալիֆորնիայից բարակ սոճին (Pinus attenuata) իր երկու կարճ հաստ ասեղներով և մանր, ծուռտիկ կոներով, որոնք տարիներով չեն բացվում: Ճապոնիայում սոճու հիմնական տեսակներն են Տուբերգի սոճին (Pinus thunbergii) և խտածաղիկ սոճին (Pinus densiflora), որոնք հաճախ կիրառում են բոնսայիների համար (գաճաճ բույսեր աճեցնելու արվեստ):
Որոշ սոճիների պտուղները արժեքավոր ընկուզեղեն են և ուտելի: Իսկ սերմերը հարուստ են յուղով: Օրինակ Միջերկրականի սոճիներից ամենաօրիգինալը իր տեսքով իտալականն է կամ Պինեան (Pinus pinea), որը նույնպես արժեքավոր ուտվող պինոլա ընկույզ տվող ծառ է : Նաև մեծ, համեղ և օգտակար ընկույզ է տալիս Ժերարդա սոճին, այն աճում է Հիմալայներում, և մայրի սոճիները (մայրու փռվածք, սիբիրյան մայրի,մանչժունյան մայրի), որոնք հսկայական տարածություն են զբաղեցնում Ռուսաստանի հյուսիս արևելքում: Սոճիների որոշ տեսակներ վերանում են և այդ պատճառով հայտնվել են կարմիր գրքում: Դրանք են Պիցունդայի սոճին (Pinus pithyusa), կավճյա սոճին (Pinus sylvestris) և մի քանի ուրիշ տեսակներ:
Պետք չէ թերագնահատել այն օգուտը, որ այս բույսը տալիս է մարդուն: Միասեռ փափուկ սոճու փայտը հրաշալի մշակվում է , սոսնձվում, փայլեցվում և ներկվում, այդ պատճառով նա անփոխարինելի շինանյութ է :
Լինելով դեկորատիվ փայտատեսակ , սոճին լայնորեն բազմացվում է շատ երկրներում և ունի տարբեր տեսակներ: